Türkiye İktisat Kongresi 2023
Bildiriler Kitabı
17 Şubat-4 Mart 1923 tarihleri arasında İzmir’de toplanan Türkiye İktisat Kongresi, ülke ekonomisi için olduğu kadar yaklaşık sekiz ay sonra ilan edilecek olan cumhuriyetin hangi ilkeler üzerine inşa edileceğine dair ip uçlarını içermesi bakımından da tarihî öneme sahiptir. Cumhuriyet’in kuruluşu arifesinde, Lozan’daki barış görüşmeleri henüz tamamlanmadan toplanan kongrede, yalnızca ülkede çağdaş bir iktisadi yapının kurulmasına yönelik yol haritası belirlenmemiş, Türkiye’nin iktisadi bağımsızlık konusundaki kararlılığı tüm dünyaya ilan edilmiştir.
Türk Tarih Kurumu bu önemli kongrenin 100. yıl dönümünde, Türkiye’nin iktisat tarihi ve iktisadi düşünce birikimini değerlendirmek üzere “Türkiye İktisat Kongresi 2023”ü düzenlemiştir. Hazırlıkları Türk Tarih Kurumunun İktisat Tarihi Komisyonu tarafından yürütülen Kongre; İzmir Valiliği, Yükseköğretim Kurulu ve İzmir’de bulunan tüm devlet ve vakıf üniversitelerinin katkılarıyla gerçekleşmiştir.
Her ne kadar 100 yıl önce Türkiye İktisat Kongresi’nin yapıldığı mekânda, kongreye yakın tarihlerde yapılması planlansa da şubat ayında yaşanan depremler nedeniyle ertelenen Kongre, 19-20 Temmuz 2023 tarihlerinde gerçekleştirilmiştir. Yurt içinden ve yurt dışından 91 bilim insanının katıldığı Kongreye, yeniden inşası aynı yıl tamamlanan “İzmir İktisat Kongre Merkezi” ev sahipliği yapmıştır.
İki gün boyunca dört salonda gerçekleşen yirmi beş oturumda geçmişten günümüze iktisat teorileri, iktisat politikaları ve iktisadi dönüşümlerin konuşulduğu kongreyi değerli kılan diğer bir husus da Türk Tarih Kurumu Bilim Kurulu üyesi ve İktisat Tarihi Komisyonu başkanı olan Prof. Dr. Zafer Toprak’ın Kurum için gerçekleştirdiği son faaliyet olmasıdır. İktisat tarihi ile cumhuriyet tarihi alanının duayenlerinden Prof. Dr. Zafer Toprak, maalesef büyük bir emek sarf ettiği kongrenin gerçekleştirilmesinden kısa bir süre önce hayatını kaybetmiştir. Merhum hocamızı bu vesileyle bir kere daha saygıyla anıyoruz.
Gerek bu anlamlı etkinliğin düzenlenmesinde gerek bildiri kitabının yayına hazırlanmasında emeği geçenlere bir kez daha teşekkür ediyor, Kongre’nin ve Cumhuriyet’in 100. yılına yaraşır bir eser ortaya çıkardığımızı umuyoruz.
Abbâsîlerde Kabâle/Damânlık Sisteminin Gelişimi
Mustafa Demirci
Abbâsîlerin Çöküş Sürecinde Yahudi Cehbezler ve Bankerler
Abdullah Burgu
Selçuklu ve Memlûklerin Doğu Akdeniz Ekonomi Politiğinde Kıbrıs’a Dair Tespitler (13-14. Yüzyıllar)
Altan Çetin
Ahmedî-i Germiyânî’nin Mirkâtu’l-edeb İsimli Eserinde Müzâraa’nın Mahiyeti Hakkında Yaptığı Açıklama
Ali Temizel
İlhanlılar Devrinde İktâ’
Alican Kirişoğlu
Yeni Çağ’da İstanbul’da Şahıs, İşletme ve Kurumların İflası: Ekonomik ve Hukuki Boyut (1550-1839)
Metin Ziya Köse
1574 Tarihli İlbasan (Elbasan) Kanunnamesine Göre Osmanlı Arnavutluk’unda İktisadi Hayat
Galip Çağ
Osmanlı İmparatorluğu’nda Avcılığa İktisadi Bir Bakış: 1678 Yılı Av Organizasyonu
Gökay Karaduman – Dorukhan Selçuk
Osmanlı Ekonomisinde Bir Finansman Modeli: Mudarebe (16., 17. ve 18. Yüzyıllar)
Çiğdem Gürsoy
Osmanlı İktisat Tarihi Araştırmalarının Önemli Kaynaklarından Olan Muhasebe Defterlerine Göre İzmir Esnafı (1189/1775 Tarihli Defter Örneği)
Mehmet Demirtaş
H. 1151-1168/ M. 1738-1755 Yılları Arasında Sakız Muhassıllığına Bağlı Bazı Mukataalardan Yapılan Havaleler
Bülent Çelik
Tedmür Memlehası (Tuzlası) Mukataası: Devlet ve Deruhteciler
Günay Korkmaz Samıkıran
Osmanlı Devleti İdaresinde Kıbrıs’ta Terekelerin Gündelik Hayattaki Yansımaları
Ali Efdal Özkul
Osmanlı Yönetimindeki Kıbrıs’ta Tahıl Üretimi ve Esasları (1571-1610)
Soyalp Tamçelik
XVII. Yüzyıl Başlarında Kıbrıs Avarız Vergisi: Kıbrıs’ın “Etrak” ve “Nev-Müslim”leri
Mehmet Demiryürek
Sultan II. Mahmut Devri Servet Vergisi Uygulamasında: Lefke Emlak Defteri Örneği
Ayla Efe
Osmanlı Taşra Belediyelerinde Mali Kriz: Tabip Maaşlarının Ödenme Sorunları
Serhat Aras Tuna
Modern Osmanlı Bahriyesinde Tedârik Sözleşmeleri
Funda Songur – Cafer Çiftci
19. Yüzyılın İkinci Yarısında Halep Ticareti
Naim Ürkmez – Tansu Hilmi Hançer
19. Yüzyılda Çölün İncisi Gadames’ten Trablus Limanına Uzanan Uluslararası Fildişi Ticareti
Emine Şahin
İlm-i Servet’ten Modern İktisat Bilimine: Türkiye’de Ekonomi ve Finansal Bilimlerin Gelişiminde Mekteb-i Mülkiye Faktörü
Resul Babaoğlu
Ekonomi Politikler Üzerinden İktisat Bilimini Okumak: Musa Akyiğitzade ve Ohannes Efendi’nin Ekonomi Politiklerinde Bir Bilim Olarak İktisada Yaklaşımları
Engin Çağman
Türk Düşüncesinde 1838 Baltalimanı Ticaret Antlaşması’nın Osmanlı İmparatorluğu Ekonomisi Üzerindeki Etkilerine Dair Tartışmalar
Elif Türkislamoğlu
İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin Ekonomi Politikalarına Basından Eleştiri: Şehrah Gazetesi Örneği
Mustafa Güncü – Özlem Özanli
19. Yüzyıl Akdeniz ve Osmanlı Bağcılığında Sözleşme Biçimleri
Ali Onur Peker
II. Abdülhamit Dönemi Osmanlı-Avrupa Ticarî İlişkilerinde Bağcılığın Önemi
Ahmet Çandır
Örneklerle Osmanlı’nın Son Döneminde Pamuk Çırçır Fabrikası Yatırımları
Fatih Damlıbağ
Millî Ekonomiye Geçiş Sürecinde Kamu Bankacılığı Örneklerinden Biri: Türkiye Sanayi ve Maadin Bankası
Mehmet Balyemez
Osmanlı Maliyesinde Radikal Reformların Arkasındaki Maliye Nazırı: Agop Kazazyan Paşa (1886-1891)
Elif Yeşiltepe Turşucu – Selma Yel
Osmanlı Devleti’nden Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluşuna: Deniz Ticaretinde Millî İktisadın Yansımaları
Mehmet Saya
İzmir İktisat Kongresi’nde Kooperatifleşme Yoluyla Millileşme Anlayışı
Ersin Gürdamar
Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti Büyükelçisi Semyon İvanoviç Aralov’un Gözünden İzmir İktisat Kongresi
Uğur Yılmaz
İstikbal Gazetesine Göre İzmir İktisat Kongresi
Uğur Üçüncü
İzmir İktisat Kongresi Nazmi Çekli Resim Sergisi
Celal Öcal
Kongredeki Muzika
Ersin Antep
İsmail Hakkı Paşa’nın Almanya’nın Sultançayır Bor Tesisi ve Rezervlerini Ele Geçirme Girişimlerine Karşı İzlediği Millî Şirket Politikası (Ekim 1916- Kasım 1918)
Kemal Özden
1923 Türk-Yunan Nüfus Mübadelesinin Ekonomik Sonuçları
Kemal Arı
Bursa Şehri’nin Ekonomik Durumu (1923-1950)
Mehmet Kaya – Muttalip Ata
Cumhuriyet’in En Erken Evresinde İstanbul’un Ekonomik Yaşamından Bir Kesit: Şehremini Emin Bey Döneminde Ucuz Ekmek Arayışı
Eminalp Malkoç
I. Umûmî Müfettişlik Raporlarına Göre I. Umûmî Müfettişlik Bölgesinde Tarım (1928-1932)
Adem Özdemir
Cumhuriyet’in Kuruluş Döneminde Sanayi Politikaları ve Sosyal Mühendislik
Murat A. Yülek – Betül Gür
Cumhuriyet’in Birinci Yüzyılında Sanayileşmenin Finansmanı
Fikret Kartal
1923-1941 Yıllarında Yugoslav Dıplomasısı Raporlarında ve Basında Türkiye Cumhuriyeti Ekonomisinin Modernizasyonu
Vladan Vırıjevıc
Fransız Maliye Uzmanı Hervé Alphand’ın Türkiye Cumhuriyeti’nin Mali Durumu Hakkındaki Görüşleri (1935)
Safa Furkan Karacakaya
Cumhuriyet Döneminde Kadının Çalışma Hayatındaki Konumu
Meltem İnce Yenilmez
1933 Üniversite Reformu ile İstanbul Üniversitesine Gelen Alman İktisatçıların İktisadi ve Sosyal Hayatımıza Katkıları
Gökalp Çiftcioğlu – İnan Kalaycıoğulları
Türk-Sovyet Ekonomik İlişkilerinde 1937 Kliring Ticaret Anlaşması’nın Yeri
Erdal Bilgiç
Atatürk ve İktisat Diplomasisi
Ali Engin Oba
Mustafa Kemal Atatürk’ün Politik Ekonomi Yönetimine Dair Bir Analiz: “Yönetim Bilimi İlkeleri” Açısından
Özgür Üzelakçil
İktisadi Kalkınmaya Destek Aracı: Gümrük Muafiyetleri (1923-1950)
Suna Altan
Türkiye’de Süt Endüstrisinin Kuruluşu: Bursa Süt Tozu ve Buz Fabrikası Kolektif Şirketi Örneği
Ayşegül İnginar Kemaloğlu
İki Rapor İki Politika: 1929 Buhranı Sonrası Türkiye’de “Millî” İktisat Politikası Belirlemede Rus ve Amerikan Uzman Raporlarının Rolü
Mustafa Yaşar Özoylumlu
Liberalizm-Korumacılık Tartışmaları ve Erken Cumhuriyet Döneminde Yerli-Yabancı İlaç Rekabeti
Ergül Ballı – Murat Koraltürk
Türkiye’nin İktisat Politikasının Değişim Sürecinde Kongreler Dönemi: Birinci Sanayi Kongresi ve Birinci Türkiye Ziraat Kongresi (1930-1931)
Mehmed Gökhan Polatoğlu
1929 Dünya Ekonomik Krizi Karşısında Ali İktisat Meclisi
Mehmet Pınar
Merkez Bankalarının Hisse Yapısının Tarihsel Gelişimi: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Örneği
Cemil Günay
1935 - 1938 Cumhuriyet Dönemi Ekonomi Politikaları: Güdümlü Ekonomi ve İkinci Sanayi Planı
Kaan İrfan Öğüt – Mehmet Ali Tuğtan – Cenk Yaltırak
Cumhuriyet Döneminde Ekonomik Büyüme ve Kalkınmanın Değerlendirilmesi
Eylül Kabakçı Günay – Çağatay Tunçsiper
Türkiye Cumhuriyeti’ne Dönüşüm Yıllarında Devletin İktisadi Amaç Fonksiyonlarındaki Rolünün Muhtelif Sanayi Kolları İtibariyle İncelenmesi
Merter Mert
Türkiye’de Tekstil Sanayiine Tarihsel Bir Bakış
Gizem Nur Bulut
Türkiye’de Ayçiçeğinin Sosyo-ekonomik Tarihi: Toplum, Ziraat ve Ekonomi
Okan Ceylan
İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Bakır İhracatı Yoluyla Savaş Araç-Gereçlerinin Temini
Özkan Demir
II. Dünya Savaşı Yıllarında Sivas’ın Sosyo-Ekonomik Durumu (1939-1945)
Hasan Öztürk
1947 Yılı Recep Peker Hükümeti’nin Ekonomi Bakanlığı Programında Yer Alan Sümerbank’ça Girişilen İthal Teşebbüsleri Hakkında Rapor
Muhammed Aslaner
PTT’nin İngiliz Mühendisleri
Yücel Yiğit
Arşiv Belgeleri Işığında 1948-1950 Yıllarında Türkiye’ye Yapılan Marshall Yardımları
Zeynep Müjde Sakar – Cengiz Atlı
Türkiye Cumhuriyeti’nin ABD ve Avrupa’da Tanıtılma Çabası Tarsus Vapuru Seyyar Sergisi
Cengiz Mutlu
Türkiye-Uluslararası Para Fonu İlişkilerinin Türk Siyasi ve Sosyal Hayata Etkileri (1961-2013)
Muhabbet Doyran
Devrim’den TOGG’a Türkiye’nin Otomobil Yolculuğu
Süleyman Aşık – Fahrettin Tepealtı
Lojistik Sektöründeki Gelişmelerin Türkiye Ekonomisine Etkisi
Burcu Aracıoğlu
İzmir’in İmarının Yüz Yılda Değişimi
Hülya Koç
İzmir Ticaretinde İhracat
Mustafa Tanyeri