Uluslararası Haremeyn-i Şerifeyn Medine Müdafaası ve Fahreddin Paşa Sempozyumu 27-28 Aralık 2018 Bildiriler Kitabı

Tarih sahnesinde yaşanan önemli kırılmalardan olan Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküş sürecinde öylesine kritik, trajik ve mühim vakıalar cereyan etmiştir ki bu hadi­selere bir tarihçi nazar-ı dikkatiyle odaklanıp geçmiş ile bugün arasındaki köprüleri muhkem kılarak bakabilmek oldukça mühimdir.

Özellikle Birinci Dünya Savaşı sırasında meydana gelen tarihî olaylar teselsülünde farklı bölgelerde, cephelerde yaşanan her biri üzerine sayfalarca şerh düşülebilecek makro ve mikro ölçekli pek çok havadis yeniden hatırlanmaya, yorumlanmaya, açık­lanmaya ve aktarılmaya muhtaçtır. Bu serencamın hususi bir noktasında yer alan Şerif Hüseyin isyanını ve başta Fahreddin Paşa olmak üzere Türk askerlerince ger­çekleştirilen destansı savunmayı da insan-zaman-mekân şartlarıyla kaynak ve bel­geler ışığında okuyabilmek, aktarabilmek oldukça önemlidir. Zira 1916 senesinde başlatılan İngiliz destekli bu isyan hareketi doğrudan Harameyn-i Şerifeyn’i hedef almış ve kadim iklimde uzun yıllar sürecek karışıklıkların tohumlarını ekmiştir.

Mekke-i Mükerreme ve Medine-i Münevvere’nin, İslam’ın kutlu şehirleri olma­sı ve manevi değerlerin merkezî konumunda bulunması sebebiyle elbette Osmanlı Devleti açısından ayrı bir değeri ve sorumluluğu bulunmaktaydı. Böylesine kritik dönemde, kutsal toprakları savunmak üzere cesaretle cansiperane ve fedakârca or­taya çıkan bir liderin ve ordunun hikayesi, yıllar boyunca anlatılan destanlardan biri olmuştur.

Fahreddin Paşa, bu direnişin önderi olarak, kendi imkansızlıklarıyla yüzleştiği, an­cak İslam’ın kutsal şehirlerini koruma görevini kararlılıkla üstlendiği bir zaman dili­minde aylarca süren bir savunmayı yönetmiştir. Öyle ki Fahreddin Paşa’nın Medine müdafaası, sadece askerî bir direnişi değil, aynı zamanda İslam’ın kutsal değerlerine duyulan derin bağlılığı ve sadakati de temsil etmektedir.

Bu öneme binaen Harameyn-i Şerifeyn, Fahreddin Paşa ve Medine Müdafaası üzerine detaylı malumatın anlatılması ve bu ruhun mirasının günümüze taşınması noktasında büyük bir tarihî sorumluluk bulunmaktadır. Türk Tarih Kurumu işte bu sorumluluk bilinciyle 2018 yılında Medine-i Münevvere müdafaasının 100. yılı do­layısıyla “Uluslararası Haremeyn-i Şerifeyn Medine Müdafaası ve Fahreddin Paşa Sempozyumu” başlığıyla bir etkinlik düzenlemiş ve birbirinden önemli hususları akademik, bilimsel ve araştırmaya dayalı makalelerle bu platformda gündeme ge­tirmiştir. Bu çalışma da Sempozyumda sunulan bildirilerin kitaplaştırılmış hâlidir.

18 makalenin bir araya getirilmesiyle oluşan eserde; “Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin Hicaz Müdafaası”, “Şerif Hüseyin İsyanı Karşısında Cemal Paşa’nın Tutumu ve Aldığı Tedbirler”, “Birinci Dünya Harbi’nde Hicaz: Arap İs­yancıların Cidde, Mekke, Taif Saldırıları ve Sonuçları”, “Birinci Dünya Harbi’nde Medine Müdafaası’nın İcrasının ve Filistin-Suriye Cephesi’ne Etkilerinin Değer­lendirilmesi” vb. başlıklarda oldukça değerli bilgiler sunulmuştur.

Uzun ve titiz bir inceleme sürecinin ardından oluşturulan kitapta yer alan bildirilerin araştırmacılara ve okurlara fayda sağlaması temennisiyle…

Mehmet Ali Özkan

Ankara, 2024