Önceki Başkanlarımız

23.07.2020 tarihinde Cumhurbaşkanlığı kararı ile Türk Tarih Kurumu Başkanlığı’na atanan Prof. Dr. Birol Çetin, 1965 yılında mühimmat astsubayı bir babanın evladı olarak Ankara’da dünyaya gelmiştir. Aslen Tokatlı olan Birol Çetin, ilk ve ortaokulu Sivas’ta, liseyi Tekirdağ’da tamamlamıştır. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İktisat Bölümünden 1986 yılında mezun olmuştur. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk İktisat Tarihi Ana Bilim Dalı’nda yüksek lisans ve doktora dereceleri aldıktan sonra 1999 yılında Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi’nde Öğretim üyesi olarak atanmıştır. Kurucu öğretim üyesi olarak atandığı İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesinde dekan vekilliği, dekan yardımcılığı ve bölüm başkanlığı görevlerinde bulunmuştur.

Meslek hayatına ise 1986 yılında İstanbul’da dış ticaret ve yatırım müşaviri olarak başlayarak bu görevini 1993 yılına kadar sürdürmüştür. 1993-1999 yılları arasında Kırıkkale Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İktisat Tarihi ana bilim dalında araştırma görevlisi olarak çalışmıştır. 2019 yılından itibaren Hacı Bayram Veli Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İktisat Bölümünde profesör olarak göreve başlamıştır.

2011 yılından bu yana Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı’nda sırasıyla Bosna Hersek Koordinatör yardımcılığı, Karadağ, Arnavutluk ve Bosna Hersek’te koordinatörlük ve 2016 yılından bu güne kadar ise Balkanlar ve Doğu Avrupa, Doğu Güney Asya Pasifik ve Latin Amerika dairelerinden sorumlu başkan yardımcılığı görevinde bulunmuştur.

Osmanlı harp sanayi tarihi ve teknoloji uygulamaları konusunda Osmanlı arşiv belgelerine dayalı çalışmaları yanında, iktisadi düşünceler tarihi ve iktisat tarihi alanında çok sayıda kitap bölümü, uluslararası ve ulusal dergilerde yayınlanmış makaleleri yanında başta TİKA Avrasya Etüdleri Dergisi olmak üzere çeşitli dergi ve kitaplarda editörlük yapmıştır.

İyi derecede İngilizce, orta düzeyde Sırpça ve Boşnakça, başlangıç düzeyinde Arnavutça dilleri ile iyi derecede Osmanlı Türkçesi, okuma düzeyinde Arapça ve farsça bilgisine de sahiptir. Ayrıca Türk Bilim Tarihi Kurumu ile History of Economics Society (HES) üyesi olan Çetin evli ve iki çocuk babasıdır.

YAYIN LİSTESİ

ÇETİN, Birol. Osmanlı İmparatorluğu’nda Barut Sanayii (1700-1900), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2001

ÇETİN, Birol ve Osman ÇEVİK. İstatistiksel Veriler Işığında Cumhuriyet Dönemi Şirketleşme Tarihi,      Siyasal Kitabevi, Ankara 2005

Devr-i Hamid Sultan II. Abdülhamid  “II. Abdülhamid Dönemi Osmanlı Harp Sanayii Dumansız Barut Fabrikası” Erciyes Üniversitesi Yayınları Cilt 1, sh.383-397 Kayseri 2012

Makaleler

ÇETİN, Birol. The Great Ottoman, Turkish Civilisation, Ed. KemaL Çiçek,    “ Encouragement And Awarding In Ottoman State Administration”-, Vol 1, 575-583, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2000

ÇETİN, Birol. Türkler, Ed. H.C. Güzel, K. Çiçek, S. Koca, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Askeri Teknolojilerin Takibi (1700-1900), C.13, Sh. 812-821, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002

ÇETİN, Birol. “Osmanlı İmparatorluğu’nda Bir İktisat Politikası Olarak Müdahalecilik” , Liberal Düşünce, Yıl: 8, Sayı: 32, s:157-165, (Güz 2003).

ÇETİN, Birol. “XIX. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun Teknolojik Seviyesi Hakkında  Bir Değerlendirme ve Bir İleri Teknoloji Uygulaması”, -Genel Kurmay Başkanlığı- Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, Ağustos 2005, sayı 6, sh.51-66

ÇETİN, Birol. “Türkiye’nin İktisadi Meselelerine 1924’ten Bir Bakış: Orhan Midhat’ın İktisadi İlletlerimiz’i”, Liberal Düşünce,

ÇETİN, Birol, F.Coşkun Ertaş, “Osmanlı İmparatorluğu’nda XIX. Yüzyılda Gelişen Üretim Tekniklerinin  Maliyet ve Yönetim Muhasebesi Uygulamalarına Etkisi : Tüfenkhane-i Amire’ye Ait  Bir imalat Defteri”, İktisat İşletme ve Finans Dergisi Ocak 2007 Sayı 250 Ankara 2007

Ahmet Çetin, Birol Çetin, “Alternatif Para politikası Değişkenlerinde Maliye Politikası, Döviz Kuru ve Enflasyonun Büyüme üzerindeki Etkisi, İktisat İşletme ve Finans Dergisi Mart 2007 Sayı 252, Ankara 2007

Çetin, Birol, “Osmanlı Harp Sanayisinde Kurşun ve Kurşun Tedariki”, -Genel Kurmay Başkanlığı- Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, Şubat 2011, Sayı 17, sh. 79-95, Ankara 2011.

ÇETİN, Birol ve Serdar Budak, “İcra İflas Kanununa Muhalefet ve Dolandırıcılık Suçları (1997-2007)”, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Aralık 2011, sayı 13, sh. 95-102 Karaman 2011

ÇETİN, Birol, Serap Barış ve Serap Saraoğlu, Türkiye’de Karayollarının Gelişimine Tarihsel Bir Bakış, Karatekin Üniversitesi İ.İ.B.F Dergisi sayı 1, sh.123-150 Çankırı 2011

ÇETİN, Birol, Türker Şimşek, “ Karl Gunnar Myrdal’ın Hayatı ve İktisadi Görüşleri”, Gaziosmanpaşa Ün. S.B.E Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi Cilt 7, sayı 2, sh. 141-148

ÇETİN, Birol, Mustafa Canka, “Ulcinjski Gusari Kao Medunarodni Problem na Jadranu” Balkan Savaşlarının 100. Yılı Sempozyumu 12-15 Ekim 2012 Podgorica Karadağ

Birol, ÇETİN, Ayşegül Tayyar, “Liberal İktisadi Düşüncede Devlet” Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, sayı 14/1 sh.107-120 Sivas

Tebliğler

  • ÇETİN, Birol, “Osmanlı İmparatorluğunda Askeri Teknolojilerin Takibi ve Teknoloji Casusluğu”, Birinci Türk Bilim ve Teknoloji Tarihi Kongresi, İstanbul Teknik Üniversitesi, 15-17 Kasım 2001
  • ÇETİN, Birol, “Erken Dönem Osmanlı İktisadiyatı”, IV. Liberal İktisatçılar Kongresi, Kapadokya, 25-28 Nisan 2003
  • ÇETİN, Birol, “Osmanlı’dan Günümüze Kollektif Girişimcilik”, V. Liberal İktisatçılar Kongresi, Ankara 2004
  • ÇETİN, Birol, Osmanlı İmparatorluğu’nda Harp Sanayiinde Kullanılan Kurşun Tedariki, Birinci İktisat tarihi Kongresi 14 -15 Eylül 2007, Marmara Üniversitesi, Eylül 2007
  • ÇETİN, Birol, State as the Source of Wealth in Ottoman Economic Thought: A different approach to reflections in the aftermath of the global crisis, 37th Annual Meeting of the History of Economics Society, Syracuse University, June 25-28, 2010, Syracuse, New York, USA.

1968 yılında Çorum ili İskilip ilçesi Kayaağzı köyünde doğdu. İlkokul ve ortaokulu Amasya’nın Merzifon ilçesinde, liseyi İskilip’te tamamladı. 1990 yılında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümünden mezun oldu. 1991-1993 yılları arasında Ankara’nın Gölbaşı ilçesinde Millî Eğitim Bakanlığı bünyesinde tarih öğretmeni olarak çalıştı. 1993 yılında Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümüne araştırma görevlisi olarak atandı. Gazi Üniversitesi (1993) ve ABD Connecticut Üniversitesinde (1996) yüksek lisans eğitimini tamamladı. 2002 yılında “II. Mahmut Döneminde Asakir-i Mansure-i Muhammediye, 1826-1839” başlıklı teziyle Ankara Üniversitesinde doktor unvanı aldı. 2002 yılında yardımcı doçent, 2008 yılında doçent, 2014 yılında profesör oldu. Afyon Kocatepe Üniversitesinde bölüm başkanlığı, yüksekokul ve enstitü müdürlükleri ile dekanlık görevlerinde bulundu. 20 Nisan 2020 tarihinde Türk Tarih Kurumu Başkanı olarak görevine başladı. Osmanlı askerî ve sosyal tarihi ile eğitim tarihi konularında çok sayıda makalesi, kitap bölümü ve kitabı bulunan Yaramış, evli ve 4 çocuk babasıdır.

1956 yılında Isparta’da dünyaya geldi. 1967’de ilköğretimi, 1974’de Isparta Lisesi’ni bitirdi. 1978’de A.Ü. Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü’nden mezun oldu. 1980 yılında aynı fakültenin Genel Türk Tarihi Kürsüsü’nde yüksek lisansını, 1983’te Türkiye Selçuklu Devleti’nde Vezirlik Müessesesi konulu doktora tez çalışmasını tamamladı.

Dr. Turan 1984 yılında G. Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilimler Eğitimi Bölümü Tarih Eğitimi Anabilim Dalına Yardımcı Doçent olarak atandı. Aynı yıl Bölüm Başkanı oldu. 1989’da Genel Türk Tarihi Bilim Dalında Doçent, 1995’te Profesör oldu.

Prof. Refik TURAN’ın “Alâeddin Keykubat’ın Doğu Anadolu Siyaseti”, “Türklerde Vezaret Müessesesi Çerçevesinde Türkiye Selçuklu Vezirliğinin Hususiyeti”, “Tarihimizde ve Kültürümüzde Elmalı”, “Atatürk, Gençlik ve İdealizm”, “Osmanlıların Kuruluş Yıllarında Türk Ailesi, Sosyal Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi”, “Türk Tarihinde Ankara”, “Milli İrade ve Amasya Mülakatı”, “Tarih Bilinci ve Türk Tarihinde Birleşen Yollar”, “Yunus Emre ve Türk Kültürü Gerçeği”, “Selçukluların Karadeniz Seferleri ve Karadeniz Sahiline Türk İskânı”, “Misak-ı Milli ve Atatürk’ün Lozan Sonrası Hedefleri, Türk Dış Politikasında Musul”, “XIII. Yüzyıl Anadolu Buhranı ve Ayakta Kalan Güçler”, “Türkiye’de Tarih Öğretiminde Yeni Gelişmeler ve Hedefler”, “Anadolu Selçukluları ve Beylikler Döneminde Müessese ve Teşkilat” adlı makaleleri ve “Genel Türk Tarihi I-II-III”, “Türkiye Selçuklularında Hükümet Mekanizması (Vezir ve Divan)”, “Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi”, “Türkiye Cumhuriyeti Tarihi-II”, “Sosyal Bilgilerin Temelleri” ve “Farklı Yönleriyle Değerler Eğitimi” adlı çalışmaları akademik dünyaya önemli katkı sağlayan eserleri arasında yer almaktadır.

Akademik-idari görevleri:
– 1984 – 1987 A. Ü. Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yönetim Kurulu Üyesi
– 1984 – 1991 G. Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilimler Eğitimi Bölüm Başkanı,
– 1991 – 1994 MEB Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı Bilim Danışmanı
– 1993 – 1995 G. Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Tarih Eğitimi Anabilim Dalı Başkanı,
– 1995 – 1997 Kültür Bakanlığı Yayımlar Dairesi Başkanlığı Üyesi
– 1995 – 1998 G. Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Tarih Eğitimi Bölüm Başkanı
– 1995 – 2001 Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Bilim ve Yürütme Kurulu Üyesi
– 1995 – 2004 MEB Yayımlar Dairesi Başkanlığı Yayın Kurulu Üyesi
– 1995 – 2002 G.Ü. Kastamonu Eğitim Fakültesi Dekanı

Lisans ve Lisans Üstü Düzeyde Okuttuğu Dersler ve Yükseköğretim Kurumları
– Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Gazi Üniversitesi
– Yakın Dönem Türk Siyasi Tarihi Gazi Üniversitesi
– Beylikler ve Selçuklu Tarihi Gazi Üniversitesi
– Genel Türk Tarihi Gazi Üniversitesi
– Türkler ve Tarih Gazi Üniversitesi
– Atatürkçülük Kara Harp Okulu
– Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Kara Harp Okulu
– Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Polis Akademisi
– Siyasi Tarih Polis Akademisi
– İhtilaller ve İnkılâplar Tarihi Ankara Üniversitesi

Yurtiçi ve Yurtdışı Bilimsel Etkinlikleri
Dr. Turan başlıca Belçika, İsviçre, Makedonya, Bulgaristan, Moldova, Kazakistan ve İran’da Türk Tarihi ve Kültürü ile İlgili konuşma, konferans ve kongre faaliyetlerine katıldı. Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere, Romanya, Yunanistan, Özbekistan ve Makedonya’da bilimsel inceleme, gözlem ve çalışmalarda bulundu.

Brüksel Büyük Elçisi Güner Öztek, Dr. Turan’ın Koordiplomasi’ye ve vatandaşlarımıza verdiği konferanstan bahisle Rektörlüğümüze hitaben “Bu değerli bilim adamımız, Atatürk’ün Kurduğu Cumhuriyeti, Yurdumuzdan binlerce kilometre uzakta yaşayan vatandaşlarımıza açıklamak suretiyle Türkiye Cumhuriyeti’ne çok yararlı yeni bir hizmette bulunmuştur.” tespitini dosyasına girmesi kaydıyla yapmıştır.

Dr. Turan Türk Kurtuluş Savaşı, Türkiye Cumhuriyeti, İnkılâplar, Genel Türk Tarihi, Türk Toplumu ve Kültürü konularında başlıca Ankara, İstanbul, İzmir, Erzurum, Samsun, Sivas, Amasya, Kastamonu, Sinop, Ordu, Trabzon, Çankırı, Yozgat, Balıkesir, Zonguldak, Bolu, Tokat, İzmir, Çanakkale, İzmit, Batman, Antalya, Konya, Diyarbakır, Mersin, Malatya, Mardin, Erzincan ve Afyon illerinde konferanslar verdi. Genel Türk Tarihi ve Milli Mücadele Tarihi konularını içeren çok sayıda radyo ve televizyon programlarına konuşmacı olarak katıldı. Aynı zamanda yerli ve yabancı çeşitli bilimsel yayın organlarında yayın kurulu üyeliği görevlerini de sürdürmektedir.

Dr. Turan Fransızca bilmektedir. Evli ve iki çocuk babasıdır.

1980 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü’nden; Yakınçağ Tarihi esas sertifikası ile, Doğu Dilleri’nden Arap Dili ve Edebiyatı, Fars Dili ve Edebiyatı; Felsefe Bölümü’nden Türk-İslam Düşüncesi Tarihi sertifikalarını alarak mezun oldu.

Fakülte son sınıfında iken 1979 Ekimi’nde Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde memur olarak çalışmaya başladı. 1983 Temmuz-Kasım ayları arasında dört aylık kısa dönem askerlik hizmeti sonrasında Arşiv’deki görevine yeniden döndü ve 1984 – 1985 akademik yılında Ankara’da Devlet Memurları Yabancı Diller Eğitim Merkezi’ne devam ederek İngilizce’den sertifika aldı.

1987’de “Türk Arşivleri’nin Dünya Arşivleri Yeri Arasındaki Yeri ve Önemi” adlı tez ile Başbakanlık Uzmanı oldu. Sırasıyla Arşiv’in Araştırma ve Tasnif Hizmetleri şubelerinde uzman ve yönetici sıfatıyla 13 yıl çalıştı. Ayrıca 1989 Aralık ayında Ankara’da tertip edilen II. Milli Kültür Şurası’nda Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü’nü bir tebliğ ile temsil etti. Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı’nda muhtelif zamanlarda açılan Hizmetiçi eğitimi programlarında Öğretim Görevlisi olarak ders verdi.

Arşivdeki memuriyeti ile beraber, Edebiyat Fakültesi Yakınçağ Tarihi Anabilim Dalı’nda Prof. Dr. Nejat Göyünç’ün yönetiminde başladığı doktora çalışmalarını, merhum hocanın İstanbul Üniversitesi’nden ayrılmasıyla, Prof. Dr. Bekir Kütükoğlu’nun nezaretinde, III. Selim, IV. Mustafa devirleri ile II. Mahmut saltanatının ilk beş yılı olmak üzere yirmi beş yıllık dönemi ihtiva eden Câbî Tarihi’nin ilmî edisyonu ile sürdürdü. Hocanın 28 Haziran 1990 tarihinde vefatından sonra yarım kalan doktora çalışmalarını Prof. Dr. Kemal Beydilli’nin danışmanlığında tamamladı.

22 Temmuz 1992 tarihinde Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Yakınçağ Tarihi Anabilim Dalı’na Araştırma Görevlisi olarak intisap etti. 14 Aralık 1995 tarihine kadar Arş. Gör. Dr., 14 Aralık 1995 tarihinden Şubat 2009 tarihine kadar Yrd. Doç. ve Doçent kadrosunda anılan anabilim dalında görev yapan Mehmet Ali Beyhan, bu tarihte profesör kadrosuna atandı.

Profesör Beyhan, Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı görevine atanıncaya kadar Yakınçağ Osmanlı Tarihi Metinleri (1774- 1923), Yakınçağ Osmanlı Tarihi Kaynakları ve Meşrutiyet Devri Osmanlı Tarihi (1876- 1923); ayrıca Doğu Dilleri ve Edebiyatları Bölümü’nde, Urdu Dili ve Edebiyatı öğrencilerine, Güz yarıyılında Hindistan Tarihi, Osmanlı Hindistan İlişkileri; Bahar yarıyılında Pakistan Tarihi ve Türkiye -Pakistan İlişkileri konularında dersler vermekteydi.

Prof. Dr. Mehmet Ali Beyhan, İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yönetim Kurulu üyesidir.

YAYINLAR
Kitaplar
BEYHAN, Mehmet Ali, Şirvanlı Fatih Efendi- Gülzâr-ı Fütûhât (Bir Gördü Tanığının Kalemiyle Yeniçeri Ocağının Kaldırılışı) – Kitabevi, İstanbul, 2001.
BEYHAN, Mehmet Ali, Câbi Tarihi (Tarih-i Sultan Selîm-i Sâlis ve Mahmud-ı Sâni), Tahlil ve Tenkitli Metin, I-II, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2003.
BEYHAN, Mehmet Ali, Saray Günlüğü, İstanbul, 2007.
BEYHAN, Mehmet Ali, (Necmettin Özçelik, Ahmet Eryüksel ve Feyzullah Abken ile beraber), Sağlık Ordusu, 2.Baskı, İstanbul, 2010.

Kitap İçinde Bölüm
BEYHAN, Mehmet Ali, “Yeniçeri Ocağının Kaldırılışı Üzerine Bazı Düşünceler- Vak’a-yı Hayriye-“, Osmanlı, C.7, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999, s. 258- 272.
BEYHAN, Mehmet Ali, “II. Abdülhamit Döneminde Hafiye Teşkilâtı ve Jurnaller”, Türkler, C. 12, Ankara, 2002, s. 939- 950.
BEYHAN, Mehmet Ali, “Osmanlı Devrinde İstanbul Yangınları”, Afetlerin Gölgesinde İstanbul, (Kitabı içinde), s. 187- 312.
BEYHAN, Mehmet Ali, “Some Records on Price Controls in İstanbul in the Beginning of the Ninetheenth Century”, Living in The Otoman Ecumenial Community: Essays in Honour of Suraiya Faroqhi, Leiden, 2008, s. 131- 146.

Makaleler
BEYHAN, Mehmet Ali, “Bir II. Abdülhamit Devri Aydınının Profili: Lastik Said Bey”, Osmanlı Araştırmaları – The Journal of Otoman Studies- , XIII., İstanbul, 1993, s. 167- 205.
BEYHAN, Mehmet Ali, “Şânîzâde Tarihi’nin Kaynaklarından Câbi Tarihi”, Osmanlı araştırmaları- The Journal of Otoman Studies- XV, İstanbul, 1995, s. 239- 283.
BEYHAN, Mehmet Ali, “Yeniçeri Ocağı’nın Kaldırılışına Dair Bir Risâle: Gülzâr-ı Fütûhât”, Ata Dergisi, vıı, Konya, 1997, s. 237- 250.
BEYHAN, Mehmet Ali, “Leonor Fernandes, The Evolution of a Sufi Institution in mamluk Egypt, the Khanqah”: (Memluk Mısrı’nda Bir Sûfî Müessesesinin İnkişâfı: Hân-kâh), Kalus Schwarz Verlag, Berlin, 1988, 191 s., 8 resim, 6 plan, Türkiyat Mecmuası, XX, İstanbul, 1997, s. 479- 484.
BEYHAN, Mehmet Ali, “Doris Behrens- Abouseif, Egypt’s Adjusment to Otoman Rule Institutions, Waqfand Architecture in Cairo (16th and 17th Centuries)”: (Mısır’ın Osmanlı İdaresi’ne Geçişi, 16 ve 17.
yüzyıllarda Kahire’de Kurumlar, Vakıf ve Mimari), E. J. Brill, Leiden, 1994, XIII, 311 s., 57 resim, 1 harita, Osmanlı araştırmaları- The Journal of Otoman Studies- XVIII, İstanbul, 1998, s. 262- 267.
BEYHAN, Mehmet Ali, “Giritli Ahmet Muhtar Efendi ve Bilinmeyen bir Eseri: Vedânâme”, Osmanlı araştırmaları- The Journal of Otoman Studies- XVIII, İstanbul, 1998, s. 217- 224.
BEYHAN, Mehmet Ali, “Islahatlar ve Buhranlar Literatürü: III. Selim ve II. Mahmut Dönemi”, Türkiyat araştırmaları Literatür Dergisi, I/2, İstanbul, 2003, s. 57- 99.
BEYHAN, Mehmet Ali, “Mısır’a Giden Gemiye Radovişte’de Kömür İkmali Yaptırmak”, İstanbul Üniversitesi Türkiyat araştırmaları Enstitüsü, Türkiyat Mecmuası, Cilt: 21/ Güz, İstanbul, 2011, s. 367- 428.
BEYHAN, Mehmet Ali, “Girit’e Dair Önemli Bir Eser: Mahmut Celaleddin Paşa’nın Girit İhtilâli Tarihi”, İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, İstanbul, 2011, s. 133- 155.
Bildiriler:
BEYHAN, Mehmet Ali, “Ziya Gökalp’in Tarih anlayışı ve Türk Medeniyeti Tarihi Adlı Eseri”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü, Ziya Gökalp’i 130. Doğum Gününde Anma Toplantısı, 23 Mart 2006, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Dergisi, 3. Dizi- 13. Sayı, İstanbul 2007, s. 47- 61.
BEYHAN, Mehmet Ali, “According to a New Ruzname the Amusement Life in the Otoman Palace at the Beginning of XIXth Century”, Temaşa: Performances in the Otoman World, Boğaziçi University, 22- 23 September 2006, (Bildiriler Kitabı basılıyor).
BEYHAN, Mehmet Ali, “Yeniçerilerin Eminönüsü”, 2. Uluslar arası Eminönü Sempozyumu, 15- 17 Haziran 2007, Bildiriler Kitabı, 2. Cilt, İstanbul 2007, s. 145- 166.
BEYHAN, Mehmet Ali, “1811- 1812 İstanbul Veba Salgını, Etkileri ve alınan Tedbirler” 1. Uluslar arası Türk tıp Tarihi Kongresi Bildirileri, C. 2, Konya, 2008, s. 1029- 1036.

Ansiklopedi Maddeleri
BEYHAN, Mehmet Ali, “Câbî Ömer”, Otoman Historians, USA, Ağustos 2005;
BEYHAN, Mehmet Ali, Ömer Efendi, Câbî, DİA, Cilt 34, İstanbul, 2007, s. 57- 59.
BEYHAN, Mehmet Ali, “Râmiz Abdullah Paşa”, DİA, Cilt 34, İstanbul, 2007, s. 451- 453.
BEYHAN, Mehmet Ali, “Rıfat Ahmed Efendi”, DİA,
BEYHAN, Mehmet Ali, “Said Bey”, DİA,
BEYHAN, Mehmet Ali, “Şirvanlı Fatih Efendi”, DİA,
BEYHAN, Mehmet Ali, Şirvanizâde Mehmet Rüştü Paşa, DİA,

1962 tarihinde Adana-Ceyhan’ın Erenler Köyü’nde doğdu.

İlkokulu Erenler Köyü ilkokulunda okudu. Ortaokulu 1977 yılında Ceyhan’da, Lise tahsilini ise 1981 yılında İstanbul’da tamamladı. 1981-1985 yılları arasında Marmara Üniversitesine devam etti. 1985-1987 Eğitim-Öğretim dönemlerinde Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde mastır yaptı. 1987 yılında Erciyes Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü adına İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde Araştırma Görevlisi olarak göreve başladı.

Aynı enstitüye bağlı olarak İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü, Yakınçağ Tarihi Kürsüsü’nde, Prof. Dr. Ali İhsan Gençer Bey’in danışmanlığında “Gazi Osman Paşa, Askeri ve Siyasi Hayatı” konulu doktora çalışmasına başladı.

Ekim 1988 – Ekim 1991 tarihleri arasında dil öğrenmek, doktora konumu ve sahasıyla ilgili araştırmalarda bulunmak üzere üç yıl süreyle İngiltere’de bulundu.

24 Aralık 1992 tarihinde doktora çalışmasını tamamlayarak Erciyes Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü, Yakınçağ Kürsü­sü’n­deki görevine döndü.

14.10.1993 tarihinde Yardımcı Doçent kadrosuna atandı. Yine aynı yılın Mart ayında Doçentlik Dil Sınavı’nı verdi. 6 Aralık 1999 tarihinde yapılan Doçentlik Sınavı’nda başarılı bulundu.

Erciyes Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü öğretim üyesi; Erciyes Üniversitesi Stratejik Araştırmalar Merkezi Müdürü ve Erciyes Üniversitesi Rektör Yardımcılığında bulundu.

Hülagü, İngilizce ve Arapça bilmektedir.

Evli ve iki çocuk babasıdır.

Öğrenim Durumu:

1956 : İlköğretim (Merkez İlkokulu, Gölköy, Ordu)
1963 : Ortaöğretim (Gölköy Merkez Ortaokulu, Ordu Lisesi).
1967 : Lisans Derecesi (Ankara Üniversitesi).
1975 : Sosyal Tarih Alanında Doktora Derecesi (Université de Paris IV – Sorbonne, Fransa).Tez Konusu: Institution du vaqf au XVIIIè siècle en Turquie -étude socio-historique
1983 : Osmanlı Müesseseleri ve Medeniyeti Tarihinde Doçent unvanı (Hacettepe Üniversitesi. Tez Konusu: Tahrir Defterlerine Göre Canik-i Bayram (Ordu) Kazası’nın Sosyal ve Ekonomik Tarihi)
1988 : Genel Türk Tarihinde Profesör unvanı (Hacettepe Üniversitesi)

Uzmanlık Alanları: Türk toplum, kültür ve ekonomi tarihi.

Lisansüstü Eğitim-öğretim Faaliyetleri:Tarih Metodolojisi, Toplum, Kültür ve Ekonomi Tarihi alanlarında yüksek lisans ve doktora

Araştırma ve İnceleme Alanları: Tarihte Yöntembilim, Yerel Tarih, Toplum, Kültür ve Ekonomi Tarihi, Prosopografi (Grup biyografisi)

Katıldığı Eğitim Programları:
-Bilgisayar Sistemlerine Giriş Eğitim Programı, T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Sınai Eğitim ve Geliştirme Merkezi Genel Müdürlüğü (01.06.1987 – 05.06.1987)
-Bilgisayar Programlama “Basic” Eğitim Programı, T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Sınai Eğitim ve Geliştirme Merkezi Genel Müdürlüğü (22.06.1987 – 27.06.1987)

Medeni Hali: Evli. İki çocuk babası.

İletişim:
E-Posta Adresi:
baskan@ayk.gov.tr; yyildiz@hacettepe.edu.tr; bahaeddinyediyildiz@gmail.com
İş Telefonu : 0.312. 284 75 97
Belgegeçer : 0.312. 286 01 70

Yaptığı Görevler:
a) Tam Gün Kadrolu Veya 2547 Sayılı Kanun’un 38. Maddesi Uyarınca:
-Vekil öğretmen (Elbey köyü, Kabataş, Ordu, 01.11.1959 -01.05.1960)
-Memur (M.E.B. Türk Ansiklopedisi Şubesi, 1965-1966)
-Yedek subay (Silvan, Diyarbakır, Temmuz-Ekim, 1975).
-Memur (M.E.B. Talim ve Terbiye Kurulu, 1976).
-Öğretim Görevlisi (Hacettepe Üniversitesi Sosyal ve İdârî Bilimler Fakültesi Tarih Bölümü, 1977-1982)
-Uzman, Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü Kuyûd-i Kadîme Arşivi.
-Öğretim Üyesi (Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, 1982 – 2004).
-Bilimsel Yardımcı, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Tarih Kurumu, 1983-1986).
-Dekan (TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, 2004 – 2007).
-Öğretim Üyesi (Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, 2007 – ).
-T.C. Başbakanlık, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Başkanı (06 Ağustos 2009 – … ).

b) Danışman ve Yönetici Olarak Yaptığı Görevler:
-Yürütme Kurulu Üyesi, Türk Tarih Kurumu (1986 – 2001)
-Yayın Danışma Kurulu Üyesi, Kültür ve Turizm Bakanlığı (20 Mart 1986 – ).
-Yayın İnceleme Kurulu Üyesi, Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü (31.01.1986 – )
-Danışman, Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü
-Yönetim Kurulu Üyesi, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü (1987-1989; 2001- ).
-Yazı İşleri Müdürü, Türk Kültürü (2001 – ).
-Yönetim Kurulu Üyesi, H.Ü.Edebiyat Fakültesi (1991-1993)
-Dekan Yardımcısı, H.Ü.Edebiyat Fakültesi (1991-1993)
-Eğitim Politikalarını Geliştirme Komisyonu Üyesi, Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı‟nda (24.05.1993 – 24. 05.1994).
-Danışman, T.C.Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü “Türk Vakıfları Araştırma Merkezi” (07.05.1998 – ).
-Bölüm Başkanı, H.Ü.Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü (1995- 2004)
-Bölüm Başkanı, TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü (2004 – 2007).
-Tarih Kitapları Müfredat Programı Hazırlama Komisyonu Üyeliği, M.E.B. Talim ve Terbiye Kurulu
-Bölüm Başkanı, TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Matematik Bölümü (2004 – 2005).
-Yayın Kurulu Üyeliği, TDV.
-Yönetim Kurulu Üyesi, H.Ü.Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü (01.03.1988-1996)
-Enstitü Müdürü, H.Ü.Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü (12.01.1996 – 03.01.2004)
-Yönetim Kurulu Başkanı, Türkiye İlim ve Edebiyat Eseri Sahipleri Meslek Birliği (İLESAM) (1995-1997).
-Başkan, Comité International des Sciences Historiques (Tarih Bilimleri Uluslarasarı Komitesi)‟in Türk Millî Komitesi (1996-2001)
-Başkan Yardımcısı, Comité International des Sciences Historiques (Tarih Bilimleri Uluslarasarı Komitesi)‟in Türk Millî Komitesi (2001- 2009).
-Senato Üyesi, Hacettepe Üniversitesi (1996-2004).
-Dekan, TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi (Mayıs 2004 – 2007).
-Yönetim Kurulu Üyesi, TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi (2004 – 2007)
-Senato Üyesi, TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi (2004 – 2007)

c) Hacettepe Üniversitesi Dışında Ders Verdiği Kuruluşlar:
-Türkiyenin Sosyal ve Ekonomik Tarihi Öğretim Üyesi, Genel Kurmay Başkanlığı Kara Harp Okulu (1978 – 1979 ?)
-Atatürkçülük ve İnkılap Tarihi Öğretim Üyesi, Genel Kurmay Başkanlığı Kara Karp Okulu (1998).
-Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi misafir öğretim üyesi (1982-1983)
-Gazi Üniversitesi İktisadî ve İdarî Bilimler Fakültesi
-Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
-Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü
-Millî Güvenlik Akademisi
-Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

Aldığı Burs ve Ödüller:
-Millî Eğitim Bakanlığı Yurt Dışı Doktora Bursu (1416 Sayılı Kanun) (1968 -1973)
-Türk Petrol Vakfı Yurtdışı Araştırma Bursu (1973-1975).
-Türk Ocağı “Ziya Gökalp Bilim Teşvik Armağanı” (28 Mart 1987).
-Yerel Televizyonlar Birliği “Halk Kahramanları Ödülü” (23 Aralık 2001).
-Hacettepe Üniversitesi “25. Yıl Ödülü” (15 Kasım 2002).
-Hacettepe Üniversitesi, 2008-2009 Akademik Yılı “Bilimde Hizmet Ödülü” (29.09.2009)

Üyesi Olduğu Kuruluşlar:
-Türk Tarih Kurumu Aslî Üyesi (1983)
-Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Üyesi (19 Ekim 1986)
-İlim ve Edebiyat Eseri Sahipleri Meslek Birliği (İLESAM) Üyesi
-Comité International des Sciences Historiques (Tarih Bilimleri Uluslararası Komitesi) Türk Millî Komitesi Üyesi
-Genel Kurul Üyesi, TDV (19.04.1993).

25 Ağustos 1947′ de Hendek’te (Sakarya) Balıklı Şeyh köyünde doğdu. Babası Şeker (1925- 1993), annesi Müzeyyen hanım(1924- 1977) tütün ziraatıyla geçiniyordu.

Ali BİRİNCİ İlk mektebin ilk üç senesini köyünde, son iki senesini Hendek’te okudu. Cumhuriyet İlkokulunu (1960), Hendek Orta Okulunu (1963), Ankara Polis Kolejini(1966) bitirdi. Polis Enstitüsü 1. sınıfından ayrılarak girdiği A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi, İktisat ve Maliye Bölümünden mezun oldu (1973),

Emniyet Genel Müdürlüğünde (1973 – 1976), Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi (Sivas) Tarih Bölümünde çalıştı (1976 – 1988) . 30 Haziran 1988’de Polis Akademisinde vazifeye başladı. Türk Siyasi Tarihi ve İnkılâp Tarihi dersleri veriyor. 18 Haziran1986′ da, Hürriyet ve İtilâf Fırkası başlıklı doktorasını verdi. 1993′ de doçent, 2000′ de Yakınçağ Tarihi profesörü oldu.3 Ekim 1989- 25 Eylül 1990 arasında Fransa’da Paris’te meslekî çalışmalar yaptı. Atatürk Araştırma Kurumu üyeliğinde ( 1995- 2001) bulundu. 25 Eylül 2002-28 Temmuz 2004 devresinde Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi’nde ders verdi ve Üniversitenin dergisi Sosyal Bilimler’i dokuz sayı çıkardı ve bu arada Kırgızca ve Rusça kurslarına devam etti.

1 Ağustos 2008 tarihinde Türk Tarih Kurumu başkanlığına getirildi ve 4 Ağustos 2008 tarihinde fiilen bu vazifesine başladı.

Ali Birinci yazı hayatı 1968 senesinde şiirle başladı ve ilk şiiri o zaman Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde bulunan öğrenci derneklerinden Hür Düşünce Kulübü ‘nün yayın organı Millî Düşünce dergisinde ( Ocak 1968) çıktı. Daha sonra Fikir ve Sanatta Hareket dergisinde ilk denemeleri ve diğer şiirleri basıldı. Doktora tezini verdikten ( 18 Haziran 1986) sonra bilhassa Tarih ve Toplum, Dergâh, Yeni Türkiye, Polemik, Türk Yurdu ve Kebikeç ile Müteferrika dergilerinde yakın devrin siyasî hayatı, tarihî şahsiyetleri ve yazarları hakkında yazılar yazdı. Bu yazılarının 1999 senesi sonuna kadar neşredilmiş olanları Dergâh yayınları tarafından üç cilt hâlinde basıldı. 2000 senesinden sonra yazdığı yazılardan tercüme-i hâl olanları da 2010 senesinde yine aynı yayınevi tarafından basılmıştır. Tarihin Hududunda ismini taşıyan bir kitabı da baskıya hazırlanmaktadır.

Bu arada başka yazarların eserlerinden yirmi kadarını baskıya hazırladı.

KİTAPLARI ve MAKALELERİ:

I-KİTAPLARI:

1- Hürriyet ve İtilaf Fırkası, İstanbul, 1990, 300 s. Dergâh Yayınları.
2- Matbuat Âleminde Birkaç Adım, İstanbul 1992, 68 s. Emek Matbaacılık
3- Müverrih-i Mâderzâdın Fülânnâmesi, İstanbul 1994, 87 s. Emek Matbaacılık
4- Tarihin Gölgesinde, İstanbul, 2001, 456 s. Dergâh yayınları
5- Tarih Yolunda, İstanbul, 2001, 328 s. Dergâh yayınları
6- Tarih Uğrunda, İstanbul, 2001, 270 s. Dergâh yayınları
7- Tarihin Alacakaranlığında, İstanbul, 2010, 733 s. Dergâh Yayınları
8- Ser-kurena Osman Bey ve Matbaa-i Osmaniye , İstanbul, 2011, 148 s. Müteferrika’dan ( Sayı. 39, 2011) ayrıbasım

II-BASKIYA HAZIRLADIĞI KİTAPLAR:

1- Abdülmecid Fehmi (Derin), Manastır’ın Unutulmaz Günleri (Haz. Ayşe Şen-Ali Birinci), İzmir, 1993 , 44 s.
2 Selim Nüzhet Gerçek (Haz. Ali Birinci- İsmail Kara) İstanbul’dan Ben de Geçtim, İstanbul 1997 296 s. Kitapevi
3- Mahalle Mektebi Hatıraları (Haz. İsmail Kara-Ali Birinci) İstanbul, 1997 194 s. Kitabevi. İkinci baskı :İstanbul, 2005 ,467 s. Dergâh Yayınları
4- “Kamil Kepecioğlu” Tarih Lûgatı,(Haz.Ali Birinci) Ankara, 1999 365 s. 21.Yüzyıl Yayınları s. IV-X
5- “Mehmet Behçet Yazar” Edebiyatçılar Âlemi(Haz.Ali Birinci) Ankara 1999, 344 s. 21. Yüzyıl Yayınları.
6- Süleyman Necati Güneri (Haz. Ali Birinci),Hatıra Defteri, (İstanbul, 1999) 118s.Dergâh Yayınları
7- Mahmut Nedim Bey, Arabistan’da Bir Ömür (Ali Birinci), İstanbul, 2001 228 s. İsis yayınları.
10- Kamil Su, Karaosmanoğlu Halit Paşa (Haz:Ali Birinci), Manisa, 2002 96 s. Celal Bayar Üniversitesi Yayını
11-Ahmet Kemal Üçok,Görüp İşittiklerim (Haz.Ali Birinci), Ankara,2002 591 s. Okuyan Adam Yayınları
12-Ahmet Kemal Üçok,Çankırı Coğrafyası (Haz.Ali Birinci), Ankara ,2002 205 s. Okuyan Adam Yayınları
13-Hasan Üçok,Çankırı Tarih ve Halkiyatı (Haz.Ali Birinci), Ankara,2002 435 s. Okuyan Adam Yayınları
14-Tahsin Nahit Uygur ,Çankırı Halk Edebiyatı (Haz.Ali Birinci),Ankara ,2002 248 s. Okuyan Adam Yayınları
15-Zeki Mesud Alsan,Mustafa’nın Romanı-Memleket Çocuğu (Haz.Ali Birinci), Ankara,2002 239 s. Vadi yayınları
16-Osman Turan (Haz. Ali Birinci),Ankara,2003, 252 s. Alternatif Yayınları
17-Turhan Yörükan-Ayda Yörükan, Üniversitede İlim ve Ahlak (Haz. Ali Birinci),Ankara, 2003 256 s. Vadi yayınları
18- Zeki Mesud Alsan, Mustafa’nın Romanı- Hürriyet Pervanesi (Haz. Ali Birinci) , Ankara , 2006 , 280 s. Vadi Yayınları
19-Mehmet Selâhattin , Bildiklerim ( Cüneyd Okay ile)) , Ankara , 2006 , 196 s. Vadi Yayınları
20- M.Şerif Korkut, Hayattan Çizgiler-Tanıdıklarım (Haz.Ali Birinci) , İstanbul, 2006 , 112 s. Ötüken yayınları

21- Refik Halid Karay, Ankara, İstanbul, 2009, 158 s. İnkılâp Kitabevi
22- Behiç Erkin, Hatırat 1876-1958, Ankara, 2010, 640 s. Türk Tarih Kurumu Yayınları

ŞİİRLERİ ve MAKALELERİ:
1968

1- “ Özlem”( şiir), Millî Düşünce, Sayı. ( Ocak 1968), s.15; Sonbahar adıyla tekrar basıldı ( Fikir ve Sanatta Hareket, Sayı. 47, Kasım, 1969, s. 25).
2- “ Sevgiliye”( şiir), Fikir ve Sanatta Hareket, Sayı. 36 ( Aralık 1968), s. 25

1969

1-“ Gecede” (şiir), Fikir ve Sanatta Hareket, Sayı. 40( Nisan 1969), s. 22

1970

1-“ Bir Dosta Mektuplar ( deneme, Ali Nurettin imzasıyla), Fikir ve Sanatta Hareket, Sayı. 53 ( Mayıs 1970), s. 17; Sayı. 55( Temmuz 1970), s. 9; Sayı. 56 ( Ağustos 1970), s. 8

1971

1-“Türkiye Tarihinde ilk Halk Hareketleri “,Fikir ve San’atta Hareket, Sayı.71(Kasım 1971),s.8- 10

1982

1- “Türk Tarımına Hizmet Eden A. Faik Kurdoğlu”, Karınca, Sayı. 545, (Mayıs 1982), s. 29- 30

1983

1. “1. Meşrutiyet Meclis-i Mebusanında Hükümete Yöneltilen Tenkitler”, Sanat Bilim ve Kültürde Orkun. Sayı.8 (Şubat 1983) s.22- 25

1984

1. “Halil Rifat Paşa’nın Tenbihnameleri”, C.Ü.Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı.3 (Sivas, 1984)s. 13- 24
2. “Elazığ’da Bir Kollokyum” Hakikat ,Gazete, Sivas, 4- 11- 18 Haziran 1984

1986

1. “Halil Rifat Paşa’nın Hayatı, Eserleri, Şahsiyeti” (Ahmet Turan Alkan’la), C.Ü.Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı.7 (Kasım, 1986)s. 97- 118

1987

2. Tokat Tarihçisi Halis Turgut Cinlioğlu (1901- 31 Mayıs 1982) Türk Tarihinde ve Kültüründe Tokat Sempozyumu, 2- 6 Temmuz 1986 (Ankara, 1987), s.483- 486
3. “Abdullah Cevdet” Tarih ve Toplum, Sayı.40 (Nisan 1987)s. 58- 63
4. “Hürriyet ve İtilâf Fırkası” Tarih ve Toplum, Sayı.41(Mayıs 1987)s.17- 24
5. “Şükrü Hanioğlu’nun Bir Siyasal Düşünür Olarak Abdullah Cevdet Kitabıyla İlgili Tartışmaya son cevabı” Tarih ve Toplum, Sayı.47 (Kasım 1987)s.61- 64

1988

1. “İttihat ve Terakki Cemiyeti kuruluşu ve ilk Nizamnamesi” Tarih ve Toplum, Sayı.52 (Nisan 1988)s.17-23
2. “İttihat ve Terakki’nin İlk Risalesi: Vatan tehlikede” Tarih ve Toplum, Sayı.54 (Haziran 1988)s.9- 14
3. “Bir Köy Adlı Risale” Tarih ve Toplum, Sayı.57 (Eylül 1988)s.58- 59
4. “Jön Türklüğün Tarihine Dair Dikkate Değer Bir Kitap Hakkında” Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı.56 (Ekim 1988)s. 160- 171
5-Orhan Koloğlu’nun II. Abdülhamid Hakkındaki Kitabı Münasebetiyle”,Türk Dünyası Tarih Dergisi, Sayı.14(Şubat 1988)s.42- 46

1989

1. “Trabzon’da Matbuat ve Neşriyat Hayatı, Trabzon Kültür Sanat Yıllığı (88- 89)’İstanbul, 1989,s.173- 188
2. “Çalışkan Kardeşler Cemiyeti”, Tarih ve Toplum, Sayı.64 (Nisan 1989)s.12- 14
3. “Osmanlı İktisat Düşüncesinin Çağdaşlaşması Münasebetiyle: Hayreddinler Hakkında” Tarih ve Toplum, Sayı.64(Haziran 1989)s.64- 65
4. “II. Meşrutiyette Resim Yasakları” Tarih ve Toplum, Sayı.67(Temmuz 1989)s.24- 27
5. “Rıza Tevfik’in Bir Konferansı”, Tarih ve Toplum, Sayı.69(Eylül 1989)s.33- 35
6. “Mustafa Suphi Hakkında Belgeler”, Tarih ve Toplum, Sayı.70 (Kasım 1989)s.36- 38
7-“Bir Şahsiyet Abidesi Olarak Mehmet Akif Ersoy”,Milli Eğitim, Sayı.83(Mart 1989)s.27- 28

1990

1. “Tarih Kaynakların Neşrine dair Örnekler ve Düşünceler” Tarih Metodoloji ve Türk Tarihinin Meseleleri Kollokyumu, Elazığ, 1990, s.263- 271 (Ayrı basım)
2. “Sadık Vicdanî” (İsmail Kara ile) Tarih ve Toplum, Sayı.78(Haziran 1990)s.35- 38
3. “Bulgaristan’da 120 Yıllık Türk Gazeteciliği Böyle midir?” Tarih ve Toplum, Sayı,85(Ocak 1990)s.35- 38

1991

1. “Bir Serencam-ı Harb’in Talihsiz Serencamı” Tarih ve Toplum, Sayı.86 (Şubat 1991)s.57- 59
2. “Bir Jöntürk’ün Sergüzeşti: Lütfi Fikri Bey’in Günlüğü” Dergâh, Sayı.18(Ağustos 1991)s. 16- 20
3. “Türkiye’de Mektep tarihçiliği ve Mirat-ı Mekteb-i Tıbbıye’nin Yeni Neşri” Dergâh, Sayı.20(Ekim 1991)s.21-22
4. “Ali Ekrem Bolayır’ın Hatıraları” Dergâh, Sayı, 21 (Kasım 1991)s.18

1992

1. “Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyetinin II. Meşrutiyet Sonrasındaki İlk Nizamnamesi”, Tarık Zafer Tunaya’ya Armağan, İstanbul, 1992, s.409- 437
2. “Leskovikli Mehmed Rauf ve Eseri: İttihat ve Terakki Cemiyeti Ne idi?” Tarih ve Toplum, Sayı.100(Nisan 1992)s.57- 60
3. “Şerif Paşa’nın Rüyası”, Dergâh, Sayı.28(Haziran 1992)s.18
4. “Volkan’ın Yeniden Neşrinin Düşündürdükleri” Dergâh, Sayı.29(Temmuz 1992)s.22
5. “Ali Kemali Aksüt’ün Filat Hatıraları”, OTAM Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkez Dergisi, Sayı.4(1992)s.437- 466

1993

1. “Kelâmî Dergâhından Hatıralar Hakkında Birkaç Kelam” Dergâh, Sayı40(Haziran, 1993)s.22
2. “Matbuat Hatıralarımın Karartılan Tarihi” Tarih ve Toplum, Sayı1118(Ekim 1993)s.61- 64

1994

1. “Kitabistan Mülkünün Sultanı: Ali Emiri Efendi” Dergâh, Sayı. 47(Ocak 1994)s.20
2. “Harputlu Hacı Hayri Bey” Dergâh, Sayı 48(Şubat, 1994)s. 19- 20
3. “Bay Alpay Kabacali’nin Cevap Niyetine Karaladığı Satırlarına Zoraki Bir Cevabımız” Polemik, Sayı.12 (Mart-Nisan 1994)s.69- 72
4. “Usulden ve Hasbilikten Nasipsiz Bir tenkide Zoraki Cevabımız” Polemik, Sayı.12(Mart-Nisan 1994)s.72- 76
5. “Tarih Usûlü Bakımından Küçük Ağa” Türk Yurdu, Sayı.80(Nisan 1994)s.51- 52
6. “Direktör Ali Bey” Dergâh, Sayı.50(Nisan, 1994)s.18- 19

1995

1. “Hassas Bir Mevzuda, Hassasiyetten Uzak Bir Kitap: Başlangıçtan Günümüz Türkiye’de Basın Sansürü” Kebikeç, Sayı.1(1995)s.91- 96
2. “Kitapçılık tarihimizden bir isim: Kaspar Efendi” Kebikeç, sayı.1(1995)s.27- 34
3. “Tahsin Nahit Uygur (1899- 1992) ve Kastamonu Matbuatı” Müteferrika, Sayı.7 (Güz, 1995)s. 15- 20
4. “Meşrutiyet Matbuatı” Haz. Ali Birinci, Kebikeç, Sayı.2(1995)s.143- 147; Sayı.3(1996)s. 71- 76; Sayı.4(1996)s.39- 42;Sayı 5(1997)s.61-67: Sayı.6(1998)s.87-89
5. “Türk Siyasi Düşüncesinde İngilizperestlik” Yeni Türkiye, Sayı.3 (Mart-Nisan 1995)s. 558- 564
6. “Mecelle Cemiyeti azasından Bağdat’lı Mehmed Emin Efendi” Dergâh, Sayı.64(Haziran 1995)s.16
7. “Habil Adem Pelister Hakkında” Toplumsal Tarih, Sayı.19(Temmuz 1995)s.54- 56

1996

1. “Server İskit” Kebikeç, Sayı. 3(1996)s. 57- 66
2. “Halim Sabit Şibay” Türkiye Cumhuruyeti Devletinin Kuruluş ve Gelişmesine Hizmeti Geçen Türk Dünyası Aydınları Sempozyumu Bildirileri: (23- 26 Mayıs 1996) Kayseri, 1996, s.135- 145
3. “Abdurrahman Nâcim”; Müteferrika, Sayı.8- 9(Bahar, Yaz 1996)s. 109- 116
4. “Burdur Muharriri Dr.M. Şerif Korkut” Türk Yurdu, Sayı. 106(Haziran 1996)s. 70- 71
5. “Türkçe’yi Sevmek İsteyenler için Bir Rehber” Türk Yurdu, Sayı.106(Temmuz 1996)s.14- 16
6. “ Ahiretten bir mektup: BenTürküm Cancağızım”( Ömer Seyfettin müstearıyla), Türk Yurdu, Sayı. 108 ( Ağustos 1996), s. 18
7. “Kemahlı Şeyh İbrahim Hakkı’nın Serencamı” Türk Yurdu, Sayı.110(Ekim 1996)s.3- 7
8. “Birgivi Risalesi: İlk Din Kitap Niçin ve Nasıl Basıldı?” Türk Yurdu, Sayı.112(Aralık 1996)s.13- 14
9. “Selim Nüzhet Gerçek”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1996 c.14 s. 25- 27

1997

1. “Jön Türklük Aleminden Biri İsim: İsmail Kemal Nam’ı Diğer Kemal Mithat” Türk Yurdu, Sayı.113 (Ocak 1997) s.14- 15
2. “Ali Münif Bey’in Hatıraları ve Tarihte Usulsüzlük” Türk Yurdu, Sayı.114(Şubat 1997)s.19- 20
3. “İstanbul Muharriri Balıkhane Nâzırı Ali Rıza Bey” İstanbul Araştırmaları, Sayı.1(Bahar, 1997)s.87- 94
4. “Seyyid Abdülaziz ve Eseri” Türk Yurdu, Sayı.115(Mart 1997)s.24- 26
5. “Hariciye ile Mülkiye Arasında Mehmed Galib Bey” İstanbul Araştırmaları, Sayı.2(Yaz, 1997)s. 73- 89
6. Mehmet Bahaeddin Bey(B.Toven), Müteferrika, Sayı 11- 12 (Yaz, Güz 1997)s. 3-18
7. “Siyaset Meydanında Bir Dersiam: Hoca Ahmet Rasim Avni Efendi’nin Serencamı” İstanbul Araştırmaları, Sayı.3(Güz, 1997)s.163- 183
8. “Fanizade Ali İlmi Bey” İlmî Araştırmalar, Sayı.5(İstanbul, 1997)s.75- 80(Ayrı basım)
9. “Tebliğin Müzarekesi” İslam ve Modernleşme (İstanbul, 1997)s.315- 319
10. “Müzakere” (Cevdet Paşa Hakkında) Ahmet Cevdet Paşa, (Ankara 1997)s.58- 60
11. “Halim Sâbit Şibay”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1997 c. 15 s. 336- 337
12. “Şarki Türkistan Tarihinde Mehmet Emin Buğra”,Yeni Türkiye, Sayı.16(Temmuz-Ağustos 1997)s.1423- 1426
13. “Cumhuriyet’in İlk Şairi: Tarsusizade Münif’in Serencamı” Yeni Türkiye, Sayı.17(Eylül-Ekim 1997)s.679- 685

1998

1. “Garplılaşmanın İfrat Ucundaki Bir Adam: Ahmet Muhtar (Kevakibi)Bey” Türk Yurdu, Sayı, Sayı. 127-128 (Mart-Nisan 1998)s.27-33
2. “Hatırat Türündeki Kaynakların Tarihi Araştırmalardaki Yeri ve Değeri” Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı.41 (Temmuz 1998)s.611- 620
3. “Bâbıâlî’nin Tarih Mecmuaları(1943- 1965)” Türk Yurdu, Sayı.132 (Ağustos 1998)s.29- 38
4. Mehmed Suad Nam-ı Diğer Ali Suad’ın Hikayesi” İstanbul Araştırmaları Sayı, 4(Kış,1998)s.159- 180(Ayrı Basım)
5. “Edirne Hacı İzzet Efendi: Çay Tiryakilerinin Piri”, Edirne: :Serhattaki Paytaht, İstanbul, 1998s.629-632
6. “Siyasileşmenin İlk Devresi”(24 Temmuz 1908- 11 Haziran1913) Yeni Türkiye, Sayı 23- 24(Eylül-Aralık 1998) 229- 239
7. “Ali Suat’ın Seyahatlerim , İsimli Kitabı”, Türklük Bilgisi, Sayı.1(Nisan,1998)s.7
8. “Kaşif Dehri’yi Keşfeden Var mı?” Türklük Bilgisi, Sayı.1(Nisan 1998)s.46
9. “Semih Mümtaz’ın İki Kitabı” Türklük Bilgisi, Sayı.2(Mayıs, 1998) s.7
10. “Kahire’de İstanbul Kahvesi Nerededir?” Türklük Bilgisi, Sayı.2(Mayıs, 1998)s.43 (Ali Tekinci müstearı ile)
11. “Çankırı Halkıyatı” Türklük Bilgisi, Sayı.3(Haziran, 1998)s.7
12. “Nevsal-i Milli’de Bir Bilmece” Türklük Bilgisi, Sayı.3(Haziran 1998)s.45(Ali Tekinci müstearı ile)
13. “Minel Bab İlel Mihrab” Türklük Bilgisi, Sayı.4(Temmuz 1998)s.9
14. “Yakın Tarihimizde Kâzımlar Meselesi” Türklük Bilgisi, Sayı.4(Temmuz 1998)s.45(Ali Tekinci Müstearı ile)
15. “Hoca Rasim Efendi”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1998 c. 18, s.507- 511

1999

1. “ Türk Ocağı Tarihinden Simalar: Prof. Dr. Nüzhet Şakir Dirisu”, Türk Yurdu, Sayı. 137 ( Ocak 1999), s. 43- 44
2. “Türk Emniyet Teşkilatındaki İlkler” Polis Bilimleri Dergisi Sayı.3 (Nisan 1999)s.9- 16
3. “Dr.Fuat Sabit” Türk Yurdu, Sayı.139- 141(Mart-Mayıs 1999)s.45- 58
4. “Hüsnü Hamit Bey” Türk Yurdu, Sayı.142.(Haziran 1999)s.13- 17
5. “Mustafa Zühtü İnhan” Türk Yurdu, Sayı.143.(Temmuz 1999)s.8- 10
6. “Koca Sekbanbaşı Risalesinin Müellifi Tokatlı Mustafa Ağa (1131- 1219)” Prof Dr. İsmail Aka Armağanı İzmir, 1999s.105- 120
7. “Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyetinin Kuruluş ve İlk Nizamnamesi”, Osmanlı, (Ankara, 1999)C.2s.401- 409
8. Şeyhü-l-Mebusin Ali Naki Efendi”, Trabzon Tarihi Sempozyumu” (Tarbzon, 1999)s.423- 427
9. “Osmanlı Devletinde Firarilerin Muhakemesi” Türk Yurdu, s.148- 149 (Aralık 1999-Ocak 2000) s.335- 339 89
10. “Ahmet Akgündüz ve Tarih İlminde Ahlak Meselesi”, Türk Yurdu, s.24- 26, s.148- 149(Aralık 1999-Ocak 2000)
11. “Meçhul Bir Karikatür Üstadımız; Yusuf Franko Paşa”, Osmanlı Basın Yaşamı Sempozyumu, Ankara, 1999, s. 169- 174
12. “Cehalete Methiye”, Türk Yurdu, Sayı 144, (Ağustos 1999), s. 7- 11
13. “The Foundation of the Union ad Progres and its First Regulation (1895)”, The Great Offoman-Turkish Civilisation, Ankara 1999, vol. I, p. 675- 681

Yapıtları ve Yaşamlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi’nde( İstanbul, 1999 Yapı Kredi Yayınları ) yazdığı maddeler:
1. Abdullah Paşa (Kölemen), I 19- 20
2. Ahmed Cevdet Efendi(Bergamalı), I, 113- 114
3. Ali Emiri Efendi, I, 209- 210
4. Ali Haydar Midhat, I, 212- 214
5. Ali Rıza Bey (Balıkhane Nazırı), I, 233- 234
6. Ali Şefkati, I, 237- 238
7. Arda, Hacı Adil, I, 244- 246
8. Bilgili, Ali İlmî Fânî, I, 324
9. Fahreddin Reşad (Rumbeyoğlu), I, 432
10. Halil Rıfat Paşa, I, 520- 521
11. İsmail Galib, I, 669- 670
12. Lütfi Fikri, II, 50- 51
13. Mehmed Ali Fethi (Rusçuklu), II. 104- 105
14. Mehmed Kadri Nasıh(Hoca), II, 144- 146
15. Mehmed Rauf (Leskovikli), II, 198- 199
16. Münir Paşa, II, 330- 332
17. Nur, Rıza, II, 372- 373
18. Refik Nevzad, II, 455- 456
19. Rey, Ahmet Reşit, II, 458- 459
20. Rıfat Bey(Mevlânzade), II, 461- 463
21. Şerif Paşa, II, 586- 588
22. Şibay, Halim Sabit, II, 592
23. Tek, Ahmet Ferit, II, 613- 614
24. Yeğena, Ali Münif, II, 673- 674

2000

1. “Server Rifat İskit”, TDV İslam Ansiklopedisi,2000, c. 22, s. 584- 585
2. “Kadı el-Hacc Mehmed Hurşit Efendi Kimdir” Dergâh, Sayı 124, (Haziran 2000) s. 16- 17
3. “Roman mı, Hatırat mı?”, Türk Yurdu, Sayı 153- 154, (Mayıs-Haziran 2000), s. 88- 91
4. “Erbilli Haşim Nahid’in Hikâyesi”, Türk Yurdu, Sayı 156 (Ağustos 2000), s. 5- 9
5. “Hasan Duman’ın Osmanlı-Türk Süreli Yayınları ve Gazeteleri(1828- 1928) İsimli Kitabının Neşri Hakkında”, Türk Yurdu, Sayı 157, (Eylül 2000) s. 61
6. “Ahmet Akgündüz ve Tarih İlminde Ahlak Meselesi”, Türk Yurdu, Sayı 148- 149, (Aralık 1999-Ocak 2000), s. 24- 26
7. “Osmanlı Devletinde Firarilerinin Muhakemesi”, Türk Yurdu, Sayı 148- 149 (Aralık 1999-Ocak 2000), s. 340- 346
8. “Yusuf Franko-Mechûl Bir Karikatür Üstadımız”, Gül Diken, Sayı 22, (Güz 2000), s. 22- 36

2001

1. “İsmail Hakkı İzmirli”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2001, c. 23, s. 530- 533
2. “İsmail Hakkı İzmirli”, Pax Ottomana-Nejat Göyünç Armağanı, Ankara – Haarlem 2001, s. 687- 733
3. “Ispartalı Hakkı Bey”, Türk Yurdu, Sayı 162- 163 (Şubat-Mart 2001), s. 72- 78
4. “Ahmet Haşim’i Artık Tanıyoruz”, Türk Yurdu, Sayı 162- 163 (Şubat-Mart 2001), s. 471- 472
5. “İzmir Fikir ve Sanat Adamları (1850- 1950) Hakkında”, Türk Yurdu, Sayı 162- 163 (Şubat-Mart 2001), s. 402- 403; Sayı 164 (Nisan 2001), s. 55- 56; Sayı 166, (Haziran 2001), s.51- 53; Sayı 167 (Temmuz 2001), s. 36- 39
6. “Rumelihisarı’nda Bir Bektaşi Şeyh Ailesi”, Dergâh, Sayı 134 (Nisan 2001), s. 9- 11; aynı yazı: Mahmud Cevad, Maarif-i Umumiye Nezareti-Tarihçe-i Teşkilât ve İcraatı, (Haz. Taceddin KAYAOĞLU), Ankara 2001, s. XXXIX-L
7. “Ebülhindili Cafer Bey”, Teşkilât-ı Mahsusu Günleri, (Yazan; Hasene ILGAZ-Haz. Ali BİRİNCİ), Türk Yurdu, Sayı 165 (Mayıs 2001), s.44- 57; Sayı 166, (Haziran 2001), s. 34- 46
8. “Kabaklı Hocanın Ardından”, Türk Yurdu, Sayı 165, (Mayıs 2001), s. 41
9. “Biyografi Kitapları Ne İşe Yarar”, Dergâh, Sayı 137, (Temmuz 2001), s. 12- 13

2002

1. “31 Mart Vak’asının Bir Yorumu”, Türkler, Ankara 2002, c. 13, s. 193- 211;Genel Türk Tarihi, Ankara 2002, c. 7, s. 381- 414; İngilizcesi The Turks, (Ankara 2002), c. 4’de basıldı.
2. “Ankara’nın Kitabiyat Mecmuaları”, Türk Yurdu, Sayı 176 (Nisan 2002), s. 111- 114
3. “Tarihçi Osman Turan”, Trabzon ve Çevresi Tarih Dil Edebiyat Sempozyumu Bildiriler Kitabı-Tarih, Trabzon 2002, s.1- 20
4. “Zeki Mesut Alsan- Hayatı ve Eserleri”, Türk Yurdu, Sayı. 181 ( Eylül 2002 ) s. 31- 40
5. “ Ahmet Bedevi Kuran- Jön Türklüğün Tarihçisi”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi”, Sayı:12 ( Konya, 2002), s. 1- 37

2005

1-“ Abdullah Battal- Taymas: Kazanlı Bir Âlimin Hayat Hikâyesi”,Journal of Turkish Studies-Türklük Bilgisi Araştırmaları, Festschrift in Honor of Orhan Okay, ,2005, Volume.30 -1,pp.171-195 Harvard University
2-“Kitap, İlim ve Üniversite Hakkında Düşünceler ve Tespitler”,Türk Yurdu,Sayı.211(Mart 2005) s.27-30
3-“ Türk Yurdu’ndan Hatıralar”,Türk Yurdu,Sayı.213 (Mayıs 2005)s.56
4-“Hareket Mecmuası (1939-1982)”,Türk Yurdu,Sayı.213 (Mayıs 2005)s.84-89
5-“İlim hayatında Köylüler ve Köylülük”,Türk Yurdu,Sayı.217 (Eylül 2005) s.7-12
6-“Namık Kemal Külliyatı Basılıyor”,Türk Yurdu,Sayı.219 (Kasım 2005) s.64-65
7-“Sultan Abdülhamid’in Hâtıra Defteri Meselesi”,Divan-İlmî Araştırmalar,Sayı.19 (2005-2) s.177-194
8- “ Canlanamayan Hâtıralar”, Müteferrika, Sayı. 27( Yaz 2005- 1), s. 73- 88

2006

1-“Nurettin Topçu’nun Sohbetlerinden Hatırda Kalanlar”,Hece, Sayı.109 (Ocak 2006)s.433-445
2-“Tarihçilikte Meslek Ahlâkı veya Ahlâksızlığın Tarihçiliği Meselesi”,Muhafazakâr Düşünce, Sayı.7 (Kış 2006), s.77-108
3- “Osmanlı Devletinde Matbuat ve Neşriyat Yasakları Tarihine Methal”,Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Sayı.7 (2006),s. 291-349
4-“Salican Agay bizi terk etti”, Türk Yurdu, Sayı.223 (Mart 2006) s.67-68
5-“Asya-yı Vusta Seyyahı Mehmet Emin Bey,”Türk Yurdu, Sayı.223 (Mart 2006) s.72-77
6-“Dr. Atıf Hüseyin ve Muhtırası”,Tarih Yazıları- Tuncer Baykara’ya Armağan, İstanbul,2006, s.93-104
7-“Mehmet Şerif Paşa-Osmanlıcılıktan Ayrılıkçılığa Bir Meşrutiyet Jöntürkünün Hikâyesi”,Ercüment
Kuran’a Saygı , Ankara, 2006,s. 59-71
8-“Trabzon’un Kültür Tarihinde Bir Aile:Bayraktarzâdeler”.Baskıda
9-“Bitikçi Ali Rıza Bey”, Müteferrika, Sayı.29(Yaz 2006-1), s.89-96
10-“Ahmet Hamdi Paşa’nın Hayatı ve Eserleri “,Müteferrika, Sayı.29(Yaz 2006- 1), s.193- 209
11-“Sayın Sahaf Sami Önal’ın Tenkit Sanatına Katkıları”, Müteferrika, Sayı.29(Yaz 2006- 1), s.297- 305
12- “Sait Molla’nın Serencamı”, Müteferrika, Sayı.30 (Kış- 2006/2), s. 145- 158
13-“l’Experience Said Molla”, International Journal of Turcologia, C.I-I(Bahar 2006) s.7- 16,
14-“ Teracim-i ahvâl araştırmalarında arşiv meseleleri”,TTK XIV. Kongresi Bildirileri, C. II, Kısım: II, s. 1551- 1558
15-“Bir tarih kaynağı olarak hâtırat türünden eserlere dair meseleler”,TTK XV. Kongresi- baskıda

2007

1-“Cemil Şerif Baydur”, Türk Yurdu, Sayı:233( Ocak, 2007), s. 57- 61
2- “ Bolşevik Süleyman’ın Hikâyesi”, Mete Tunçay’a Armağan,( Haz. Mehmet Ö. Alkan- Tanıl Bora- Murat Koraltürk),İstanbul, 2007, s. 391- 452
3-“ Mustafa Suphi’nin Babası Ali Rıza Bey’in Hikâyesi”, Mete Tunçay’a Armağan (Haz. Mehmet Ö. Alkan- Tanıl Bora- Murat Koraltürk),İstanbul, 2007, s. 453- 460
4- “ Hatıraların bir müdafaası”, Türkiye Kültür ve Sanat Yıllığı- 2007, Ankara, 2007, s. 580- 601.
5-“ Emekli Suvari Albayı Şerif Güralp ve Eserleri”. Basıldı.
6- “ Halit Cevdet ve Gazetesi”, Osmanlılar Döneminde Sivas Sempozyumu, Sivas, 2007, C.II, s. 411- 421
7- “ Lügatci Dr. Hüseyin Remzi’nin Serencamı”, Müteferrika, Sayı. 31 ( Yaz, 2007- 1), s. 55- 70
8- “ M. Şükrü Hanioğlu’na cevap”, Muhafazakâr Düşünce, Sayı. 12 ( Bahar 2007), s. 209- 214
9- “ Mehmet Ali Tevfik Yükselen”, Türk Yurdu, Sayı. 243 ( Kasım 2007 ), s. 58- 62
10- “İktisat tarihi araştırmalarında hâtırat türünden eserler”, Haydar Kazgan Armağanı. Baskıda
11- “ Refik Halit Karay’ın hayatı ve hâtıraları,” Müteferrika Dergisi, Sayı. 32 ( Kış 2007- 2), s. 43- 77

2008

1- “ Mustafa Suphi”, Türkiye’de Sosyoloji, Ankara, 2008, s. 321- 329. Phoenix Yayınevi
2- “Necmettin Sadık Sadak”, Türkiye’de Sosyoloji, Ankara, 2008, s. 493- 504. Phoenix Yayınevi
3- “ Ali Kâmi Akyüz”, Türkiye’de Sosyoloji, Ankara, 2008, s. 121- 129. Phoenix Yayınevi
4- “ Kâzım Nami Duru”, Türkiye’de Sosyoloji, Ankara, 2008, s. 233- 259. Phoenix Yayınevi
5- “ Turhan Yörükân”, Türkiye’de Sosyoloji, Ankara, 2008, s. 217- 243. Phoenix Yayınevi
6- “ Hoca Mehmet Kadri Efendi ”, Mehmet Âkif Dönemi ve Çevresi, Ankara, 2008, s. 18- 25
7- “ Türkiye’de Siyasî Tarihin Tarihi I. Mülkiye’de Siyasî Tarih I”, Fahir Armaoğlu’na Armağan, Ankara, 2008, s. 1- 64
8-“ Rıfkı Salim Burçak”, Fahir Armaoğlu’na Armağan, Ankara, 2008, s. 65- 74
9- “ 2007 Senesinde Hâtıralar ”, Türkiye Yazarlar Birliği Yıllığı- 2008, s. 301- 307
10- “ Meşrutiyet Ankarasında bir yangın”, Türk Yurdu, Sayı.251 (Temmuz 2008), s. 51- 63
11- “ Ahmet Mahir Efendi”, Üsküdar’a Kadar Kastamonu, İstanbul, 2008, s. 271-285,Yapı-Kredi Yayınları- baskıda)
12 –“Ressam İzzet Ziya’nın hayatı ve eserleri”,1908 Meşrutiyeti – Sanat ve Edebiyat, Paris, 2008, s. 55- 69
13- “ Aziz Berker’in hayatı ve eserleri”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, İstanbul, C.6, Sayı. 12 ( 2008), s. 707- 712

2009

1- “ Jacques-Lucien Bousquet- Deschamps nâmı diğer İzmir gazetecisi Mösyö Deşan’ın hikâyesi”, Orhan Koloğlu Armağanı, İstanbul, 2009, s. 103- 159

2010

1- “Ser-kurena Osman Bey ve Matbaa-i Osmaniye ”, 62 s. İstanbul, 2011, 148 s. Müteferrika’dan ( Sayı. 39, 2011) ayrıbasım.

1949 yılında Adana’nın Kozan kazasında doğdu. 1967’de liseyi, 1971 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Yeniçağ Tarihi Kürsüsü’nden “Fırka-i İslâhiye ve Kozan” isimli lisans tezini hazırlayarak mezun oldu. 1974 yılında aynı üniversitede Yeniçağ Tarihi Kürsüsü’nde asistan, 1978 yılında “XVIII. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda İskân Siyâseti” konulu doktora tezi ile doktor oldu. 1982’de Yardımcı Doçent, Nisan 1983’te de “Osmanlı İmparatorluğu’nda Menzil Teşkilâtı ve Yol Sistemi” isimli doçentlik tezini hazırlayarak doçentliğe yükseldi. 20 Mart 1989’da “XVI. Yüzyılda Sosyal, Ekonomik ve Demografik Bakımdan Balkanlar’da Bazı Osmanlı Şehirleri” konulu takdim tezi ile profesörlüğe yükseldi. Aynı tarihlerde Türk Tarih Kurumu asıl üyesi seçildi. 1989 yılında Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı’na tayin edildi ; 17 Aralık 1990’da da Genel Müdür Yardımcılığına geldi. Bu görevinden 2 Mart 1992’de ayrıldı ve Marmara Üniversitesi’ndeki görevine döndü. 26 Ağustos 1992 tarihinde Rektör yardımcısı oldu. 23 Ekim 1992’de Rektör vekili ve Kasım 1992’de tekrar rektör yardımcılığında bulundu. Bu görevdeyken 21 Eylül 1993’de Türk Tarih Kurumu Başkanlığına geldi. Bu görevinden Temmuz 2008’de ayrıldı.

ÜYESİ BULUNDUĞU KURULUŞLAR

– The Russion Academy of Natural Sciences / Rusya Tabii Bilimler Akademisi Üyesi

– Merkezi Moskova’da bulunan International Turkic Akademy / Uluslararası Türk Dünyası Akademisi Yönetim Kurulu üyesi

– CIEPO (Uluslararası Osmanlı öncesi ve Osmanlı Araştırma Merkezi) Yönetim Kurulu Üyesi

– Merkezi Türkmenistan’da bulunan “Beynelmilel Gündoğar Halklarının Medenî Mirasını Araştırma Devlet Enstitüsü Yönetim Kurulu Üyesi,

– Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü aslî üyesi,

– Ahilik Araştırma Vakfı İlmî Danışma Kurulu Başkanı,

– Osmanlı Araştırmaları Merkezi Danışma Kurulu üyesi” dir.

BİLİMSEL ÇALIŞMALARI

a) Basılmış Kitaplar

1- Ahmed Cevdet Paşa, Ma‘rûzât, İstanbul 1980, V-XV+270 s., 16 belge, 3 harita.

2- XVIII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun İskân Siyâseti ve Aşiretlerin Yerleştirilmesi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1988, VII-XX+179 s., 2 harita (İkinci baskı).

3- Osmanlılarda Ulaşım ve Haberleşme (Menziller), PTT Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara 2002.

4- Osmanlı Devlet Teşkilâtı ve Sosyal Yapı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1991 (Dördüncü baskı).

5- Başlangıçtan 1774’e Kadar Osmanlı Tarihi, Anadolu Uygarlıkları Ansiklopedisi ( Bir heyetle beraber), İstanbul 1982.

6- 90 Numaralı Mühimme Defteri, İstanbul 1994 (Bir heyetle beraber).

7- Türk Tarihinde Ermeniler, Ankara 2001 (Prof.Dr. A. Süslü, Prof.Dr. F.Kırzıoğlu, Prof.Dr. R.Yinanç ile beraber).

8- Ermeni Tehciri ve Gerçekler, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2001.

9- Facts On The Relocation of Armenians. 1914-1918, Ankara 2002.

10- Die Armenierfrage, WieserVerlag, Klagenfurt, 2006.

11- Ermeniler : Sürgün ve Göç, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2005 (Hikmet Özdemir, Kemal çiçek, Ömer Turan ve Ramazan Çalık’la beraber).

12- Sürgünden Soykırıma : Ermeni İddiaları, Babıali Kültür yayıncılık, İstanbul 2006.

13- The Story of 1915 : What Happened to the Ottoman Armenians?, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2008.

14- Tarih Gelecektir, Babıali Kültür Yayıncılık, İstanbul 2007.

b) Makaleler

“Midhat Paşa’nın Necid ve havalisi ile ilgili birkaç lâyihası”, Tarih Enstitüsü Dergisi, Sayı 3 (İstanbul 1973), s. 149-176.

“Fırka-i İslâhiye ve Yapmış olduğu iskân”, Tarih Dergisi, Sayı 27 (İstanbul 1973), s. 1-20.

“Teselya Yenişehri ve Türk eserleri hakkında bir araştırma”, Güney-doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, Sayı 2-3 (İstanbul 1974), s. 89-100.

“Bombay Şehbenderi Hüseyin Hasib’in 1876 tarihli bir mektubu”, Türk Kültürü Dergisi, Sayı 136-138 (Ankara 1974), s. 259-265.

“Batı Trakya Türk Basınından seçmeler”, Türk Kültürü Dergisi, Sayı 159 (Ankara 1976), s. 29-37.

“Şer‘iyye Sicilleri’nin Toplu Kataloğuna Doğru, Adana Şer‘iyye Sicilleri”, Tarih Dergisi, Sayı 30 (İstanbul 1976), s. 99-108.

“Greec Policy and the Ottoman State, 1885-1918”, Dış Politika (Foreign Policy) Dergisi, V/1-2 (Ankara 1977), s. 47-57 (Aynı makale “Yunanistan’ın Osmanlı Devleti’ne karşı takip ettiği siyaset (1885-1918)” adı altında Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı 6 (İstanbul 1980), s. 14-25’de Türkçe olarak da yayınlanmıştır).

“Tapu-Tahrir Defterlerine göre XVI. Yüzyılın ilk yarısında Sis (=Kozan) Sancağı”, Tarih Dergisi, Sayı 32 (İstanbul 1979), s. 819-892+1041-1046.

XVIII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun iskân siyâsetinde Derbendlerin yeri”, Millî Eğitim ve Kültür, Sayı 6 (Ankara 1980), s. 95-102.

“Osmanlı İmparatorluğu’nda Menzil Teşkilâtı hakkında bazı mülâhazalar”, Osmanlı Araştırmaları (The Journal of Ottoman Studies), Sayı II, İstanbul 1981, s. 123-132.

“Ahîlik ve Adana Esnaf Teşkilâtı”, Türk Kültürü ve Ahîlik, İstanbul 1986, s. 197-201.

“Kendi Kaleminden Ahmed Cevdet Paşa”, Ahmed Cevdet Paşa Semineri , İstanbul 1986, s. 1-6.

“Ma‘rûzât ve Tezâkir’de Mustafa Reşid Paşa ve Tanzimat Erkânı”, Mustafa Reşid Paşa ve Dönemi Semineri, Bildiriler, Ankara 1987, s. 25-29.

“Binbaşı İsmail Hakkı Bey’in Kaşgar’a dâir eseri”, Tarih Enstitüsü Dergisi, Sayı 13 (İstanbul 1987), s. 521-549.

“Hatay ve Yöresinde Türk Aşiretlerinin Yerleştirilmesi”, Türk Kültürü Dergisi, Sayı 296 (Ankara 1987), s. 11-14.

“XVII ve XVIII. Yüzyıllarda Gaziantep ve Yöresindeki Türk Aşiretlerinin Yerleştirilmesi”, Türk Kültürü Araştırmaları Dergisi, Erol Güngör’e Armağan, Ankara 1988, s. 109-112.

“Abbas Ağa”,Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), İstanbul 1988, I, 20-21.

“Abdülkerîm-i Keşmîrî”, DİA, I, İstanbul 1988, s. 252-253.

“Adana”, DİA, I, İstanbul 1988, s. 349-353.

“Adıyaman”, DİA, I, İstanbul 1988, s. 377-379.

“Adile Hatun”, DİA, I, İstanbul 1988, s. 382.

“Ağrı”, DİA, I, İstanbul 1988, s. 479-481.

“Tarih Boyunca Kozan”, Kozan Yıllığı, İstanbul 1988, s. 3-19.

“Osmanlı Devlet Teşkilâtı”, Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Tarihi, İstanbul 1989, s. 312-453.

“XVI. Yüzyılda Sosyal, Ekonomik ve Demografik Bakımdan Balkanlar’da Bazı Osmanlı Şehirleri”, Belleten, LIII/207-208 (Ankara 1989), s. 637-681.

“Ahmed el-Mücahid”, DİA, II, İstanbul 1989, s. 109.

“Alâeddin Halacî”, DİA, II, İstanbul 1989, s. 330.

“Turkish settlement in Rumelia (Bulgaria) in the 15 th and 16 th centuries : town and village population”, International Journal of Turkish Studies, vol 4/2 (İstanbul 1990), s. 23-40.

“Kuruluşundan Günümüze Bulgaristan’da Türk Nüfusu”, Sosyal ve İktisat Tarihi Kongresi, Bildiriler, Marmara Üniversitesi, İstanbul 1989.

“Tahrir Defterlerine Göre XVI. Yüzyılda Bazı Anadolu Şehirlerinde Demografik Yapı”, Yakın Tarihimizde Van Uluslararası Sempozyumu, Bildiriler, Ankara 1990, s. 215-222.

“Anadolu, Osmanlı Hakimiyetine geçişi”, DİA, III, İstanbul 1991, s. 116-117.

“Anadolu, Ulaşım ve Yol Sistemi”, DİA, III, İstanbul 1991, s. 127-128.

“Arapkir”, DİA, III, İstanbul 1991, s. 328-329.

“Ardahan”, DİA, III, İstanbul 1991, s. 350.

“Asir”, DİA, III, İstanbul 1991, s. 482-484.

“At”, DİA, IV, İstanbul 1991, s. 28-31.

“Bagras”, DİA, IV, İstanbul 1991, s. 450-451.

“Bağdad”, DİA, IV, İstanbul 1991, s. 433-437.

“Kosova Savaşı”, I. Kosova Zaferinin 600. Yıldönümü Sempozyumu , 26 Nisan 1989, Ankara 1992, s. 29-33.

“Basra”, DİA, V, İstanbul 1992, s. 112-114.

“Başhalife”, DİA, V, İstanbul 1992, s. 130.

“Batı Trakya”, DİA, V, İstanbul 1992, s. 144-147.

“Bayram Paşa”, DİA, V, İstanbul 1992, s. 266-267.

“Belen”, DİA, V, İstanbul 1992, s. 403-404.

“Bulgaristan”, DİA, VI, İstanbul 1992, s. 396-399.

“Cebel-i Bereket”, DİA, VII, İstanbul 1993, s. 185-186.

“Cerrah Mehmed Paşa”, DİA, VII, İstanbul 1993, s. 415.

“Cevdet Paşa”, DİA, VII, İstanbul 1993, s. 443-450.

“Cisr-i Mustafa Paşa”, DİA, VII, İstanbul 1993, s. 33-34.

“Cürm ü Cinayet”, DİA, VII, İstanbul 1993, s. 138-139.

“Çirmen”, DİA, VII, İstanbul 1993, s. 341-342.

“Les récents développements Archivistiques en Turquie et les archives Ottomanes”, Les Villes Arabes, La Demographie Historique et la Mer Rouge a l’Epoque Ottoman, Actes du le Symposium İnternational d’Etudes Ottomanes, Tunus-Zaghouan 1994, s. 67-72.

“Klâsik Dönemde Osmanlılarda Haberleşme ve Yol Sistemi”, Çağını Yakalayan Osmanlı, Osmanlı Devleti’nde Modern Haberleşme ve Ulaştırma Teknikleri, İstanbul 1995, s. 13-21.

“Fatih Devri’nde Osmanlı Devleti’nde Sosyal Hayat”, İstanbul Armağanı, Fetih ve Fatih, İstanbul 1995, s. 91-103.

“Osmanlı Belgelerine Göre Türk-Etrâk, Kürd-Ekrâd Kelimeleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Belleten, LX/227 (Ankara 1996), 139-146 (26 Belge ile birlikte) ; Aynı makale ingilizcesi : “The Evaluation of the Words Türk-Etrâk, Kürd-Ekrad as the Appear in the Ottoman Documents”, Belleten, LX/227 (Ankara 1996), 147-154.

“Osmanlılarda Nevruz Kutlamaları”, Nevruz ve Renkler, Türk Dünyasında Nevruz İkinci Bilgi şöleni Bildirileri (Ankara, 19-21 Mart 1996), Ankara 1996, s. 183-188.

“Sosyal ve Kültürel Yapılanma Açısından Alınması Düşünülen Tedbirler”, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da Terör Sorununun Milli Güç Unsurları Açısından İncelenmesi ve Alınması Gereken Tedbirler Sempozyumu Bildirileri (İstanbul, 14-16 Mayıs 1997), İstanbul 1997, s. 149-159.

“Ahmet Cevdet Paşa ve Ma‘rûzâtı”, Ahmet Cevdet Paşa (1823-1895) Sempozyumu Bildirileri (9-11 Haziran 1995), Ankara 1997, s. 247-251, 253-254, 255, 257-259.

Tarih Çevirme Klavuzu, “Sunuş”, Ankara 1997, s. VII-VIII.

Egede Temel Sorun, Egemenliği Tartışmaları Adalar : “Sunuş”, Ankara 1998, s. VII-VIII.

“Anadolu İskânında Urfa ve Çevresi”, Türk Kültüründe Karakeçililer Uluslararası Bilgi şöleni Bildirileri (Şanlıurfa-3 Haziran 1999), Ankara 1999, s. 21-26.

Türk-Rus İlişkilerinde 500 Yıl, 1491-1992, “Sunuş”, Ankara 1999, s. V-VI.

“Kıbrıs’ın Alınmasından Sonra Ada’ya Yapılan İskânlar ve Kıbrıs Türklerinin Menşei”, Rauf Denktaş’a Armağan, Ankara 2000, s. 208-219 (Doç.Dr. M. Âkif Erdoğdu ile beraber).

“Adana Tarihçesi”, Efsaneden Tarihe, Tarihten Bugüne Adana : Köprübaşı, haz. Erman Artun-M. Sabri Koz, Yapı Kredi Yayını, İstanbul 2000, s. 10-17.

“Osmanlı Döneminde Türkiye’nin Nüfus Yapısı ve Aşiretler”, Anadolu’da ve Rumeli’de Yörükler ve Türkmenler Sempozyumu Bildirileri (Tarsus-2000), Ankara 2000, s. 137-144.

“Kolonizasyon ve Şenlendirme”, Osmanlı, Yeni Türkiye Yayınları, Cilt 4 (Ankara 1999), s. 581-586. Aynı yazı, Yeni Türkiye, Sayı 32 (Ankara 2000), s. 630-635.

“Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti ve Balkanlar”, I. Uluslararası Türkoloji Kongresi Bildirileri (Prizren 12-14 Aralık 1998), Ankara 2001, s. 29-37.

“Atatürk ve Tarih”, Hava Kuvvetleri Dergisi, Sayı 339 (Ekim 2001), s. 84-89.

“Realities Behind the Relacation”, The Armenians in the Late Ottoman Period, Edited by Türkkaya Ataöv, Ankara 2001, s. 109-142.

“Ermeni Meselesiyle İlgili Birkaç Rus Kaynağı”, Yeni Türkiye, Ermeni Sorunu Özel Sayısı, cilt II/37 (Ankara 2001), s. 735-741.

“Ermeni Tehciri”, Ermeni İddiaları ve Türkiye Sempozyumu Bildirileri, Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli 2001, s. 27-48.

c) Kitap Tanıtımları

Xavier de Planhol, Les fondements géographiques de l’histoire de l’Islam, Paris 1968, Güney-Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, Sayı 4-5 (İstanbul 1976), s. 347-355.

Nasım Zia, Kıbrıs’ın İngiltere’ye geçişi ve Ada’da kurulan İngiliz İdaresi, Ankara 1975, Tarih Dergisi, Sayı 30 (İstanbul 1976), s. 206-207.

d) Kongre, Seminer ve Sempozyum

“Kuruluşundan Günümüze Bulgaristan’da Türk Nüfusu”, V. Milletlerarası Türkiye Sosyal ve İktisat Tarihi Kongresi, Marmara Üniversitesi, İstanbul 1989.

“Osmanlılarda Haberleşme Teşkilâtı”, Marmara Üniversitesi-Türk Tarih Kurumu seri konferansları, Ocak 1989.

“Bulgaristan’da Türk Nüfusu”, Bulgaristan’da Türk Varlığı Sempozyumu, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Merkezi, 22 Haziran 1989.

“Batı Trakya Türkleri”, Marmara Üniversitesi-Türk Tarih Kurumu seri Konferansları, Aralık 1991.

“Osmanlı Döneminde Kıbrıs’ta İskân Politikası”, Kıbrıs’ın Dünü-Bugünü Uluslararası Sempozyumu, Kıbrıs, 28 Ekim-1 Kasım 1991.

“Osmanlı Arşivi’nin Ukrayna ve Dünya Tarihi Açısından Önemi”, Osmanlı İmparatorluğu ve Ukrayna Kongresi, Kiev, 20-26 Ekim 1991.

“Les Recent Developpements Archivistiques en Turquie et Les Archives Ottoman” (Türk Arşivciliğinde son gelişmeler ve Osmanlı Arşivi), V. Osmanlı Çalışmaları Sempozyumu, Centr d’Etudes et de Recherches Ottoman, Morisques, de Documentation et d’Infomation (CEROMDI), Tunis-Zaghouan, 25-29 şubat 1992.

“Osmanlı İdaresinde Yemen ve Osmanlı Arşivi”, San’a-Yemen, 8 Ocak 1992 (Arşivlerarası işbirliği için özel davette San’a Üniversitesi’nde Konferans).

“Cevdet Paşa”, Türk Tarih Kurumu Konferansları, Ankara, 13 Nisan 1995.

“Kanuni Döneminde Osmanlı Devleti’ne Genel Bir Bakış”, Kanuni Sultan Süleyman’ın Doğumunun 500. Yıl Paneli, Trabzon, 26-28 Nisan 1995.

“Osmanlı Belgelerine Göre Türk-Etrâk, Kürd-Ekrâd Kelimeleri Üzerine Bir Değerlendirme”, VII. Uluslararası Osmanlı İmparatorluğu’nun Sosyal ve Ekonomik Yapısı Sempozyumu, Almanya/Haidelberg, 24-30 Nisan 1995.

“Osmanlı Kaynaklarında Nahçıvan”, Uluslararası Kaynaklarda Nahçıvan Sempozyumu, Nahçıvan, 10-14 Temmuz 1996.

“Otlukbeli Savaşı’nın Türk Tarihindeki Yeri”, Otlukbeli Savaşı’nın Yeri ve Önemi Sempozyumu, Erzincan, 11-12 Ağustos 1996.

“Osmanlı Döneminde Kıbrıs’ta İskân Politikası”, XII. Osmanlı Öncesi ve Osmanlı Araştırmaları Komitesi Sempozyumu, Çek Cumhuriyeti/Prag, 9-13 Eylül 1996.

“Türk Tarih Kurumu ve Balkan Araştırmaları”, Tarihte ve Güney-Doğu Avrupa : Balkanolojinin Dünü, Bugünü ve Sorunları Uuslararası Sempozyumu, Ankara, 13-14 Kasım 1996.

“Türk tarihinin meseleleri ve Türk Tarih Kurumu”, Türk Tarihinin Meseleleri Sempozyumu, Kazakistan/Türkistan, 20-28 Mayıs 1997.

“Osmanlı Devleti’nin Doğu Politikası ve Şah İsmail”, Şah İsmail ve Onun Devri Uluslararası Konferansı, Azerbaycan/Bakü, 22-27 Eylül 1997.

“Osmanlı Döneminde Buhara Hanlığı ve Buhara Elçileri”, İnsanlığın Üçbin Yıllık Bilimsel ve Kültürel Mirası Uluslararası Sempozyumu, Özbekistan/Hive, 18-20 Ekim 1997.

“Türkiye İle Bosna-Hersek İlişkilerinin Tarihi ve Kültürel Boyutu”, Türkiye Bosna-Hersek İlişkileri Konferansı, Saraybosna, Zenitsa, 23-27 Kasım 1997.

“Batı Türklerinin Dünya Medeniyetine Kazandırdıkları”, Türk Medeniyeti : Tarih, Bugünü ve Gelişme Perspektifleri Konferansı, Kazakistan/Almaatı, 21-23 Mayıs 1998.

“Türkiye’de Tarih Araştırmaları ve Türk Dünyasıyla İlişkisi”, Halkların Birliği ve Ulusal Tarih Yılı Toplantısı, Kazakistan/Almaatı, 2-6 Temmuz 1998.

“Osmanlılarda Yönetim”, Tarih Boyunca Türklerde Devlet ve Cumhuriyet Ulusal Sempozyumu, Ankara, 23-24 Kasım 1998.

“Osmanlı Devleti’nde İdarî ve Toplumsal Gelişmeler ve Bunun Türk Dünyası Açısından Değerlendirilmesi”, Osmanlı Devleti’nin 700. Yıldönümü Sempozyumu, Kırgızistan/Bişkek, 29 Ekim-3 Kasım 1999.

“Osmanlı Devleti’nin Kimliği ve Devlet Anlayışı”, Osmanlı İmparatorluğu’nun 700. Yıldönümü Sempozyumu, Almanya/Berlin, 12-14 Kasım 1999.

“Türkiye Türkmenleri”, V. Dünya Türkmenleri Konferansı, Türkmenistan/ Aşkabad, 22-30 Aralık 1999.

“Osmanlı Devleti’nin Rumeli İskânıyla İlgili Toponomik Bir Değerlendirme”, Balkanlarda İslâm Medeniyeti Uluslararası Sempozyumu, Bulgaristan/Sofya, 21,23 Nisan 2000.

“Osmanlı Deniz Yolları ve Fonksiyonları”, XIV. CIEPO Kongresi, İzmir, 18-22 Eylül 2000.

“Tarih Boyunca Türkmenlerde İnsana Verilen Önem ve İnsanî Değerler”, Cultural Heritage of Turkmenistan : Inner Origins and Present Perspective Uluslararası Konferansı, Türkmenistan/Aşkabad, 10-13 Ekim 2000.

“Osmanlı Arşivi”, Türk-Moldova Ortak Tarihini Araştırma Sempozyumu, Moldova/Kişinev, 6-8 Kasım 2000.

“Bir Türkmen Devleti Olarak Osmanlı Devleti Tarihinin Kaynakları”, Türkmenistan Daimî Tarafsızlık : Millî Kökler ve Uluslararası Önemi Kongresi, Türkmenistan/Aşkabad, 8-11 Aralık 2000.

İDARÎ GÖREVLERİ

1.5 Şubat 1986 tarihinden itibaren Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi’nde Sosyal Bilimler Eğitimi Bölümü Tarih Anabilim Dalı Başkanlığı’nı yürütmektedir.

2.14 Temmuz 1989 yılından 17 Aralık 1990’a kadar Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı yaptı.

3.17 Aralık 1990’dan 1 Mart 1992 tarihine kadar Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdür Yardımcılığına getirildi. Bu müddet içinde Genel Müdürlüğü vekâleten yönetti.

4.26 Ağustos 1992’de Rektör Yardımcısı oldu.

5.23 Ekim 1992’den itibaren Rektör vekili oldu (Rektör’ün vefatı dolayısiyle)

6.23 Kasım 1992’de Rektör yardımcısı oldu.

7.21 Eylül 1993 Türk Tarih Kurumu Başkanı oldu.

1928 yılında Adana / Kadirli’de doğdu. İlahiyat Fakültesi’ni bitirerek İslam Felsefesi konusunda doktora yaptı (1955). Asistan olarak göreve başladığı AÜ. İlahiyat Fakültesi’nde doktorasını verdi. Sorbonne Üniversitesinden 1962 yılında mezun oldu. 1969 da Profesörlüğe yükseldi. Aynı yerde öğretim üyeliğini sürdürdü (1989).
Hacettepe Üniversitesi’nde Türk Düşünce Tarihinde Felsefe dersleri veren Çubukçu, Kültür Bakanlığı’nın bazı kurullarında danışmanlık, A.Ü. Senatosunda iki dönem senatörlük görevinde bulundu. Atatürk Kültür Dil ve Tarih Kurumu Başkan Vekilliği ve İta amirliği yapan Agah Çubukçu 21 Ocak 1993 – 23 Eylül 1993 tarihleri arasında Türk Tarih Kurumu’nun Başkan Vekili olarak görev yaptı.
1984-1990 yılları arasında Radyo ve Televizyon Yüksek Kurulu Üyeliğinde, 1994-1997 yılları arasında da RTÜK Üyeliğinde görev aldı. RTÜK Başkanlığı da yapan Çubukçu 1994-1997 yılları arasında A.Ü. İlahiyat Fak. Felsefe Din Bölüm Başkanlığı’nı da yürüttü.
Bilimsel inceleme ve araştırmalarının yanısıra, ilahi biçimindeki şiirlerinde dinsel aydınlanmayı ve dinsel kültürün getirdiği ruh temizliğini işledi. Şiirlerinin dışında toplumsal konularda eserler yayımladı.
Bazı Eserleri:
• Gazzali ve Batınılik,
• Gazzali ve Şüphecilik,
• İslam Felsefesi’nde Allah’ın Varlığının Delilleri,
• Mezhepler, Allah ve İslam Felsefesi’yle İlgili Makaleler,
• Gazzali ve Kelam Felsefesi,
• İslam’ın Temel Bilgileri,
• İslam’da Ahlak ve Mutluluk Felsefesi,1971
• İslam Düşüncesi Hakkında Araştırmalar, 1974
• İslam Düşünürleri,
• İslam’da Ahlak ve Manevi Vazifeler,
• Yunus Emre ve Düşüncesi,
• 40 Hadis ve Yorum,
• Türk İslam Felsefesi,
• Türk Düşünce Tarihinde Felsefe Hareketleri,
• Türk-İslam Kültürü Üzerine Araştırmalar ve Görüşler,
Deneme:
• İnsan ve Mutluluk Üzerine Denemeler,
Şiir:
• Neyleyim,
• Susma Bülbül,
• Garip Çeşme,
• Dilek,
• Zambak,
• Evrende İnsan,
• Çıra,
• Bahar,
• İlden İle Şiirler,
* Kaynak: Türk Tarih Kurumu: Kuruluş Amacı ve Çalışmaları / Fahri Çoker.- Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1983.- (Türk Tarih Kurumu Yayınları XVI.Dizi)

15 Mart 1917 günü İsparta İlinin Gelendost ilçesinin Yenice köyünde doğdu. Anası Eğirdir ilçesinden Receb kızı Sıdıka, babası Yenice köyden kadı Hacı Osman Efendi oğlu Ferhat’tır.

İlkokulun ilk üç sınıfını Yenice köyde, 4-5 sınıfları komşu köy Afşar’da okudu. Orta okulu Yalvaç ilçesinde bitirdi. 1933 de öğretmen okulları için açılan parasız yatılı sınavına girip kazanarak İzmir Erkek Öğretmen Okulu’na gitti. Burayı 1936 yılında bitirerek o yıl, lise bitirme ve olgunluk sınavlarını dışarıdan vererek Ankara’da açılan Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinin Orta Çağlar Tarihi bölümüne parasız yatılı öğrenci olarak girdi. 1940 da burayı bitirdiğinde kürsü Profesörü M. Fuad Köprülü kendisini asistan aldı; 16.12.1943 günü Doktora sınavını bitirdi. 1.5.1944 günü, 21. dönem yedek subay okulu uçaksavar topçu bölüğüne ayrıldı. Burada altı ay ders gördükten sonra kura ile atandığı Çanakkale altıncı Uçaksavar taburunda iki yıl daha, top. takım k., emir subayı, Harbî ayniyat muhasibi ve Bandırmada irtibat subayı olarak görevde bulundu. 30.9.1946 günü teğmen olarak terhis edildi.

O sırada yürürlükte bulunan 4936 sayılı Üniversiteler yasasına göre, askere gidenlerin kadroları saklı tutulmadığından, askerden döndükten sonra bir süre açıkta kalmış, bir süre de A.Ü. Kitaplık uzmanlığı görevine 7.10.1948 günü de A.Ü. Hukuk Fakültesi kitaplık müdürlüğüne atanmıştır. 1949 yılında Ankara Üniversitesinde yeni bir Fakülte olarak kurulan İlahiyat Fakültesinin açtığı asistanlık sınavını kazanarak 16.1.1950 günü asistan, 10.5.1952 günü, A.Ü. îlâhiyat Fakültesi îslam Tarihi Doçenti, 31.10.1960 günü aynı dersin Profesörü olmuştur.

Prof. N. Çağatay, 1961-1973 yılları arasında üç kez îlâhiyat Fakültesi Dekanlığına seçildi. 1963 yılında A.Ü. Rektörü rahmetli Suut Kemal Yetkin’in misafir Profesör olarak Amerika’ya gitmesi üzerine uzun bir süre Ankara Üniversitesi Rektör vekilliği yaptı.

N. Çağatay, 1750 sayılı Üniversiteler kanununun 46. maddesi uyarınca Konya Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Profesörlüğüne atandı ve 1979 yılından 15.12.1981 gününe kadar bu Üniversitenin Rektörlük görevinde bulundu, 21 Aralık 1981 günü, Cumhurbaşkanımız Orgeneral Kenan Evren tarafından Yükseköğretim Kurulu üyeliğine seçildi, halen bu görevde bulunmaktadır. Prof. Çağatay, A.Ü. İlahiyat Fakültesindeki otuz yılı aşkın görev süresinde îslam Tarihi, îslam Mezhepleri Tarihi, îslam Sanatları Tarihi, Klasik dînî Türkçe Metinler, Türk îslam Edebiyatı ve îslam Hukuku Kürsüleri kürsü Profesörlüklerinde bulundu ve ders verdi. Ayrıca 1968-1979 yılları arasında îlâhiyat Fakültesi “Türk ve îslam Sanatları Tarihi Enstitüsü”nün ve “îslam İlimleri Enstitüsü”nün müdürlüklerini yaptı. 1949-1981 yılları arasında A.Ü. îlâhiyat Fakültesinde, Erzurum Atatürk Üniversitesinde ve Konya Selçuk Üniversitesi Edebiyat ve Fen Fakültelerinde Devrim Tarihi derslerini okuttu.

N. Çağatay, Türk Tarih Kurumu, Türk Kooperatifçilik Kurumu ve Anadolu Kulübü üyesidir. Ayrıca, 1979 yılından beri (UNESCO) Türkiye Millî Komisyonu yönetim kurulu üyesi olup Aralık 1982 de iki yıl için bu göreve yeniden seçildi.

Prof. Çağatay, 1966-1967 ders yılında Nevv York’taki Columbia Üniversitesi doktora sınıflarında misafir Profesör olarak ders verdi. 1972 yılı başlarında, Hindistan’ın Aligarh Üniversitesi tarafından davet edilip altı ay süre ile dersler verdi, seminerler yönetti.

1971 yılı Ekim ayında, îran şahlığının 2500. yıldönümü dolayısıyla yapılan büyük törenlere Şah tarafından davet edildi. 1963 de Strasbourg Üniversitesi Edebiyat Fakültesi tarafından iki hafta süre ile konferans vermek üzere davet edildi.

N. Çağatay, Münih, Paris, Hamburg, Londra, Budapeşte, Aix-en- Provence, Saraybosna (Sarajevo), Rhode Island, Bükreş, Ravvalpindi, Lahor, Dacca, Chitagong şehirlerinde türlü yıllarda toplanan uluslararası oriyantalistler, Türkoloji, islamoloji, tarih ve Türk sanatları kongrelerine tebliğlerle katıldı.

Studia îslamica, Turcica, Camiai milliye-i îslamiye (Yeni Delhi’de çıkar), Türk Tarih Kurumu Dergisi (Belleten), Vakıflar Dergisi, A.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, A.Ü. îlâhiyat Fakültesi Dergisi, A.Ü. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, A.Ü. îlâhiyat Fakültesi Türk ve îslam Sanatları Ta. Enstitüsü, îslam Araştırmaları Enstitüsü ve yıllık araştırmalar dergisinde, Ankara Kooperatifçilik Kurumu Dergisinde, Konya Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisinde, Hindistan Kültür Dergisinde, Pakistan Postası Dergisinde, Atayol Dergisinde, Eğitim Hareketleri Dergisinde, Mülkiyeliler Birliği Dergisinde, Uşak Halk Eğitimi Dergisinde, Din Yolu Dergisinde (bu dergi ıoo sayı kadar çıktı ve hemen her sayısında bir veya daha fazla yazı yazdı) tarih, kültür, sosyal, ekonomik, din ve genel bilgi alanlarında türlü yazıları çıktı. Başka yazarların yazdığı beş altı kitaba önsöz yazdı. İran Şahlığının 2500. yılı dolayısıyla Millî Eğitim Bakanlığının 1971 yılında “Armağan” adıyla yayınladığı eserde ve aynı yıl, Ankara’daki İran kültür müsteşarlığının yayınladığı” İran 2500 yaşında” başlıklı hâtıra kitabında yazıları çıktı.

Prof. Çağatay’ın yanında yedi İranlı, bir Iraklı, bir Kıbrıslı, bir Yunan uyruklu, yedi Türk uyruklu olmak üzere 1 7 kişi doktora yaptı. N. Çağatay’ın yanında ayrıca ikiyüz öğrenci lisans tezi hazırladı. N. Çağatay 35 Doçentlik jürisine ve 18 Profesörlük komisyonuna katıldı, bunlar için rapor yazdı ve imtihan etti.

Prof. Çağatay, İslam Ansiklopedisine ve Türk Ansiklopedisine elli kadar madde yazdı. Türkiye Radyo ve Televizyonunda 10-15 kadar dînî-ahlâkî konuda konuşma yaptı. O, 1966- 1967 ders yılında Columbia Üniversitesinde ders verdiği sıralarda New York Radyosunda türlü konularda sekiz konuşma yaptı.

N. Çağatay, İngilizce, Fransızca, Farsça, Arapça bilir; evli olup dört çocuğu vardır.

Eserleri:
Basılmış Kitapları:
1 —İslam Öncesi Arap tarihi ve cahiliye çağı (4 kez basıldı .
2 — Bir Türk Kurumu Olan Ahilik (2 kez basıldı).
3 — Türkiye’de gerici eylemler (1933 den buyana).
4 — Yüz soruda İslam tarihi.
5 — Makaleler.
6 — Mezhepler Tarihi (İ.A. Çubukçu ile birlikte) (2 kez basıldı).
7 — Hz. Muhammed’in hayatı (İ. Hasan ile birlikte), arapçadan çeviri.
8 — İslam Milletleri ve devletleri tarihi (Fransızcadan çeviri (2 kez basıldı).
9 — Mustafa Nuri Paşa’nın “Netayic ül-Vukuat” adlı, kurumları ve örgütleri ile birlikte Osmanlı tarihini ağır ve ağdalı osmanlıcadan bugünkü dile sadeleştirip notlar ekleyip açıklamalar yaparak basıma hazırladı. Aslî dört cilt olan bu eseri, Türk Tarih Kurumu iki cilt halinde yayınladı.

* Kaynak: Türk Tarih Kurumu: Kuruluş Amacı ve Çalışmaları / Fahri Çoker.- Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1983.- (Türk Tarih Kurumu Yayınları XVI.Dizi-Sa. 48)

1934 yılında Urfa’da doğmuş olan Prof. Dr. Yaşar Yücel, orta öğrenimini Ankara Gazi Lisesi’nde tamamladıktan sonra, A.Ü. Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi’ne girerek, 1958 yılında Tarih Bölümü’nü bitirmiştir. Askerlik görevini takiben 1960 yılında adı geçen Fakültenin Yeniçağ Tarihi Kürsüsü’ne Asistan olarak girmiştir.

1963 yılında, “Ankara Savaşına Kadar Candarlıoğulları Beyliği” adlı tezi ile “Pekiyi” dereceyle “Edebiyat Doktoru” unvanını almıştır. “Kadı Burhaneddin Ahmed” konulu tezi ile Doçentlik sınavına giren Dr. Yaşar Yücel, 11.11.1969 tarihinde “Üniversite Doçenti” unvanını almış, 20. 12. 1969 tarihinde de Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yeniçağ Tarihi Kürsüsü Doçentliğine atanmıştır.

10.2.1975 tarihinde Yeniçağ Tarihi Kürsüsü’ne Profesör olarak atanan Yaşar Yücel, 1.6.1977 tarihinde ise aynı Fakültenin Dekanlığına getirilmiştir. 7. 11. 1980 tarihinde yapılan seçimle ikinci defa Dekan olmuş, 31.8.1982 tarihinde ise, Ankara Üniversitesi Rektörü’nün teklifi ve Yüksek Öğretim Kurulu’nun onayı ile yeniden Dil ve Tarih Coğrafya Fakültenin Tarih Bölümü Başkanlığını da yürütmüştür.

1978 yılında Türk Tarih Kurumu üyesi olan Prof. Dr. Yaşar Yücel, Kurumun Yönetim Kurulu’nda görev yapmış, 1983-1992 yılları arasında da Kurum başkanlığı görevini yürütmüştür.

Prof. Dr. Yaşar Yücel, 1977-1980 tarihlerinde Üniversitelerarası Kurul Üyeliği, 1977-1981 tarihlerinde ÜSYM Yönetim Kurulu Üyeliği görevlerinde bulunmuştur.

Konya Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nin kurucuları arasında bulunan Prof. Dr. Yaşar Yücel, 1976 tarihinden itibaren 5 yıl süre ile bu Fakültenin Tarih Bölümü Başkanlığını da yürütmüştür.

Prof. Dr. Yaşar Yücel, 1980-1981 yıllarında istek üzerine çeşitli Üniversite ve Askerî Okullarda “Atatürk” hakkında konferanslar vermiş, “Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri” nin yeniden basımını organize etmiştir.

Prof. Dr. Yaşar Yücel, 1982 yılı içinde Sayın Cumhurbaşkanımızın direktifleri ile “Millî Komite” üyeliğine seçilmiştir.

Prof. Dr. Yaşar Yücel, evli ve iki çocuklu olup, İngilizce ve Fransızca bilmektedir.

YAYINLANMIŞ ESERLERİ VE MAKALELERİ
•Kadı Burhaneddin Ahmed ve Devleti, (1344-1398), Ankara 1970.
•XII-XV. Yüzyıl Kuzeybatı Anadolu Tarihi, Çobanoğulları-Çandaroğulları. Ankara 1980.
•Timur’un Dış Politikasında Türkiye ve Yakındoğu, Ankara 1980.
•(Yay.), Kitâb-ı Müstetâb, Ankara 1974.
•(Yay.), Kitâb-u Mesâlihi’l Müslimîn ve Menâfi’il Mü’minîn, tıpkıbasım, Ankara 1980.
•(Yay.), Kitâb-u Mesâlihi’l Müslimîn ve Menâfil’il Mü’minîn, Metnin Türk Harflerine Çevirisi ve Değerlendirilmesi, Ankara 1981.
•(Yay. ), 1640 Tarihli Es’âr Defteri, Tıpkıbasım, Ankara 1981.
•(Yay.), 1640 Tarihli Es’âr Defteri, Metnin Türk Harflerine Çevirisi ve Değerlendirilmesi, Ankara 1982.
•Osmanlı İmparatorluğunda Desantralizasyon’a (Adem-i Merkeziyet) ait Bazı Gözlemler, Belleten 152, Ankara 1974.
•XVI-XVII. Yüzyıllarda Osmanlı İdarî Yapısında Taşra Ümerasının Yerine Dair Düşünceler, Belleten sayı 163, Ankara 1977.
•Yeni Bulunan II. Osman Adına Yazılmış Bir “Zafernâme”, Belleten 170, Ankara 1979.
•Zafernâme, Tıpkıbasım, Ankara 1983.

* Kaynak: Türk Tarih Kurumu: Kuruluş Amacı ve Çalışmaları / Fahri Çoker.- Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1983.- (Türk Tarih Kurumu Yayınları XVI.Dizi-Sa. 48)

Sedat Alp 1913 yılında Selânik civarında Karaferye’de doğdu. İlkokulu Akhisar’da bitirdi. Lise öğrenimini İstanbul’da yaptı. 1932 yılında Atatürk’ün açtırdığı bir yarışma imtihanını kazanarak devlet tarafından yurt dışına öğrenime gönderildi.

Almanya’da Leipzig ve Berlin Üniversitelerinde Eski Çağ Tarihi, Hititoloji, Eski Anadolu Dilleri ve Kültürleri, Sumeroloji ve Akadistik ve Arkeoloji öğrenimi yaptı. 1940 yılında doktora imtihanını vererek yurda döndü. 1941 yılında Ankara’da Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Hititoloji asistanlığına, aynı yılda Doçentlik imtihanını vererek Hititoloji Doçentliğine tayin edildi. 1941-1944 yıllarında üç buçuk yıl süre ile askerlik hizmeti yaptıktan sonra Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinde Hititoloji Doçenti olarak yeniden göreve başladı. 1949 yılında Hititoloji Profesörlüğüne, 1959 yılında Hititoloji Ord. Profesörlüğüne seçildi. 1956-58 yıllarında Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinin Dekanlığını yaptı.

1953 yılında Federal Almanya’da Münster Üniversitesinde misafir Profesör olarak ders verdi.

1959 yılında Londra’da Victoria and Albert Museum’da konferans verdi.

1967 yılında Roma’da toplanan Uluslararası Mikenoloji kongresine şeref konuğu olarak katıldı.

1969 yılında Alman Arkeoloji Enstitüsünün davetlisi olarak Berlin Üniversitesinde, 1975, 1977-78 yıllarında yine Berlin, Hamburg, Bochum, Giessen, Würzburg, Bonn ve Tübingen Üniversitelerinde konferanslar verdi.

1977 yılında Japan Foundation ve Waseda Üniversitesinin davetlisi olarak Tokyo’da konferans verdi.

Münih Üniversitesinde 1979 yılında misafir Profesör olarak ders verdi ve aynı yıl Çekoslovakya’da Prag Üniversitesine, İsviçre’de Bern ve Zürich Üniversitelerine, 1980 yılında Paris’te Collège de France’a ve İtalya’da Pavia Üniversitesine davet edilerek konferanslar verdi.

İstanbul Alman Arkeoloji Enstitüsünde davetli olarak bir kaç kez konferans verdi.

1958/1959’da bir yıl süre ile Londra’da, yine 1959’da üç ay süre ile Paris’te, 1969’da bir yıl süre ile Berlin’de, 1978’de iki ay süre ile Federal Almanya’da Marburg’ta davetli olarak, 1981/82’de dört ay süre ile Mainz’ta Bilimler Akademisinin davetlisi olarak araştırma yaptı.

Sedat Alp, Türk Tarih Kurumu üyeliğine 1946 yılında seçildi. Türk Tarih Kurumunda Asbaşkanı ya da Genelsekreter olarak uzun yıllar görev yaptı. Genel sekreter olarak 7., 8. ve 9. Türk Tarih Kongrelerini organize etti. Sunduğu bildirilerle Kongrelerin bilimsel çalışmalarına katıldı.

1982 yılında Türk Tarih Kurumu Başkanlığına seçildi.

Sedat Alp, yurd içinde ve yurd dışında bir çok bilim kuruluşunun üyesidir.

1953 yılında Alman Arkeoloji Enstitüsünün muhabir üyeliğine, 1956 yılında aynı Enstitünün aslî üyeliğine ve 1979 yılında Mainz Bilimler Akademisi üyeliğine seçildi. Sedat Alp Mainz Bilimler Akademisine seçilen iki Türk bilim adamından biridir.

Sedat Alp, Uluslararası Akademiler Birliği toplantılarında Türk Tarih Kurumunu iki kez temsil etti.

1957 yılında İtalyan Cumhurbaşkanının nişanı ile, 1972 yılında Federal Almanya Cumhurbaşkanının en yüksek liyakat nişanı ile onurlandırıldı.

Sedat Alp, yurt içinde ve dışında Avrupa’da ve Amerika’da bir çok Kongrelere orijinal bildiriler sunarak katıldı.

Sedat Alp’in yurt içinde ve yurt dışında Türkçe, Almanca, İngilizce ve Fransızca dillerinde bir çok araştırması yayınlanmıştır.

Sedat Alp ilk Türk Hititoloğu’dur ve Hititoloji’nin çeşitli dallarında uluslararası literatürde kabul edilmiş ve site edilmiş bir çok keşif ve buluşları vardır. Eser ve makaleleri yüzlerce kez site edilmiştir.

Sedat Alp’in en önemli keşifleri arasında Boğazköy’den sonra en çok çivi yazılı tablet bulunan Maşat-Höyük’ün metinlerdeki adının Tapika olduğunun saptanması bulunmaktadır. Bu husus Prof. Dr. Wolfgang Röllig’in Die Welt des Orients mecmuasının 10. cildinin (1979) 92. sahifesinde yayınlanan aşağıdaki satırları ile de teyid edilmiştir:

Richtigstellung zu “Réportoire Géographique des Textes Cuneiformes” Bd. 6, 402.

In RGTC6 “Die Orts-und Gewässernamen der hethitischen Texte” ist auf S. 402 die Identifizierung von Tapika mit Maşat Hüyük aufgeführt. Diese Bestimmung der Ortslage stammt nicht von G.F. del Monte, sondern geht auf Prof. Dr. Sedat Alp, Ankara, zurück, der sie anlässlich eines Vortrages im Februar 1978 in Tübingen begründete. Sie ist inzwischen auch mit Belegen publiziert: Sedat Alp, Maşat-Höyük’te keşfedilen hitit tabletlerinin ışığı altında yukarı Yeşil Irmak bölgesinin coğrafyası hakkında. Belleten XLI, Nr. 164 (1977) 637ff. und: Sedat Alp, Remarques sur la géographie de la région du haut Yeşil-Irmak d’après les tablettes hittites de Maşat-Höyük. Florilegium Anatolicum. Mélanges offerts à Emmanuel Laroche (1979) 29ff.

Der Herausgeber, der allein die kurz vor dem Druck erfolgte Einsetzung der Identifizierung zu verantworten hat, weist mit Nachdruck aufdiese Urheberschaft hin.

Wolfgang Röllig

YAYINLANMIŞ ESER VE MAKALELERİ
•Untersuchungen zu den Beamtennamen im Hethitischen Festzeremoniell, Leipzig 1940.
•Kumarbi Efsanesi (Almanca’dan Tercüme), T.T.K. Yayınları: Dizi-VII, No: 11. Ankara 1945.
•Hitit Kanunları Hakkında, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi Cilt 5, Sayı 5, 1947, s. 465-482.
•Şırzı’da bulunan Hitit Hiyeroglif kitabesi, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi V 2, 1947, s.147-151. (Prof. H.G. Güterbock ile birlikte)
•The Hittite Hieroglyphic Inscription of Şırzı, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi V 2, 1947, s. 153-158. (Prof. H.G. Güterbock ile birlikte)
•6) Hitit Kıralı IV. (?) Tuthaliya’nın Askerî Fermanı, Belleten XI, sayı 43, 1947, s.383-414.
•Military Instructions of the Hittite King Tuthaliya IV (?). Belleten XI, sayı 43, 1947 s. 403-414.
•La désignation du Lituus eiı Hittite, Journal of Cuneiform Studies, I, 1947, s.164-175.
•Hitit Metinlerinde GIŠkalmuš “Lituus” ve HUB.BI “küpe”, Belleten XII, Sayı 46, 1948, s. 301-319.
•GIS kalmuš”Lituus” and HUB. BI “Earring in the Hittite Textes, Belleten XII, sayı 46, 1948, s. 320-324.
Sosyal sınıf NAM.RA’lar ve Ideogram’ın Hititçe Karşılığı. Belleten XIII, sayı 50, 1949, s.245-270.
•Die Soziale Klasse der NAM.RA-Leute und ihre hethitische Bezeichnung, Jahrbuch für Kleinasiatische Forschung I, 1950-51, s.113-135.
•Bemerkungen zu den Hieroglypen des Hethitischen Monuments von Imamkulu, Symbolae Hrozny I, Archiv Orientalni XVIII, 1950, s. 1-8.
•Hitit hiyeroglif mühür ve kitabelerindeki bazı şahıs adlarının okunuşları hakkında, Ankara 1950.
Zur Lesung von manchen Personnennamen auf den hieroglyphenhethitischen Siegeln und Inschriften. Ankara 1950.
•Hitit Devletinin İç bünyesi, IV. Türk Tarih Kongresi, Ankara 1952, s.38-45.
•Hititler Hakkında yeni bir kitap münasebetiyle, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi X, 1952, s. 241-248.
•On the Occasion of a new book concerning the Hittites. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi X, 1952, s.249-256.
•The N (N)-formations in the Hittite Language, Belleten 18, sayı 72, 1954, s.449-467.
•Die Lage von Šamuha, Anatolia (Anadolu) I, 1956, s. 77-80.
•Zu den Körperteilnamen im Hethitischen, Anatolia (Anadolu) II, 1957 s.1-48
•Amasya civarında Zara Bucağında bulunan Hitit heykeli ile diğer Hitit eserleri, Anatolia (Anadolu) VI, 1961/1962, s. 191-216.
•Eine hethitische Bronzestatuette und andere Funde aus Zara bei Amasya, Anatolia (Anadolu) VI, 1961/1962, s. 217-243.
•Kaniš=Aniša = Niša, Erken Hitit Çağının bir Başkenti, Belleten 27, sayı 107, 1963, s. 366-376.
•Kaniš =Aniša = Niša Eine Hauptstadt der frühhethitischen Periode, Belleten 27, sayı 107, 1963, s. 376-386.
•Eski Anadolu yazısının Menşeleri, Atatürk Konferansları. Ankara 1964, s. 57-70.
•Güney-Batı Anadolu’da Bulunan Erken Bronz Çağına Ait Mermer İdol’lar, Belleten 29, Sayı 113, 1965, s. 3-8.
•Frühbronzezeitliche Marmoridole aus Südwestanatolien, Belleten 29, Sayı 113, 1965, s.9-14.
•”Anadolu’da” bulunan M.Ö. İkinci Bin Yılına ait altından bir yüz maskesi, Belleten 29, sayı 113, 1965, s. 15-18.
•Eine goldene Gesichtmaske vom zweiten Vorchristlichen Jahrtausend aus “Anatolien”, Belleten 29, Sayı 113, 1965, s. 19-23.
•Libasyon Kapları “Gaga Ağızlı Desti” ile “Kol Biçimli Alet ve Hitit Metinlerindeki Karşılıkları, Belleten 31, Sayı 124, 1967, s. 5I3-530.
•Die Libationsgefässe “Schnabelkanne” und “Armförmiges Gerât” und Ihre Hethitischen Bezeichnungen, Belleten 31, Sayı 124, 1967, s. 531-549.
•Zylinder-und Stempelsiegel aus Karahöyük bei Konya, Ankara 1968. T.T.K. Yayınları: Dizi-V, No. 26, XVI + 310 s. 276 Abbildungen im Texte, 254 Tafeln.
•Ein hethitisches Stempelsiegel aus der Umgebung von Afyonkarahisar und ein Knopfsiegel aus Yazırhöyük bei Nevşehir, Festschrift P. Meriggi, 1970, s. 1-6.
•Konya Civarında Karahöyük’te bulunan Silindir ve Damga Mühürleri 1972, T.T.K. Yayınları: Dizi, V, no. 31 XVI + 296 s. metin içinde 276 desen, dışında 254 levha.
•Hitit Hiyeroglif yazısında şimdiye kadar anlamı bilinmeyen bir ünvan, VII. Türk Tarih Kongresi I. Cilt, 1972, s.98-102.
•Eine weitere Hieroglypheninschrift aus Emirgazi und ein Rollsiegel mit Hieroglyphenlegenden aus dem Gebiet von Adıyaman, südöstlich von Malatya, Festschrift Heinrich Otten, 1973 s. 11-15, 1975.
•Ištar auf dem Karahöyük, Mansel’e Armağan, 1974, s.703-707.
•Eine neue hieroglyphenhethitische Inschrift der Gruppe Kızıldağ-Karadağ aus der Nähe von Aksaray und die früher publizierten Inschriften derselben Gruppe, Anatolian Studies Presented to Hans Gustav Güterbock on the Occasion of his 65th Birthday, 1974, s. 17-27.
•Eski Önasya’da Siyasal İlişkilerden Bölümler, Cumhuriyetin 50. Yıldönümü Anma Kitabı. S. 425-436, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayın No. 239, 1974.
•Die Hethiter in Anatolien, Das Parlament 1976, Türkiye Özel Sayısı.
•Maşat Höyük’te keşfedilen Hitit Tabletlerinin Işığı altında Yukarı Yeşil Irmak bölgesinin Coğrafyası Hakkında, Belleten 41, sayı 164, 1977. s. 637-647.
•Hitit Kenti Hanhana’nın Yeri, Belleten 4I, sayı I64, 1977, s. 649-652.
•Remarques sur la géographie de la région du Haut-Yeşilırmak d’après les tablettes hittites de Maşat-Höyük, Florilegium Anatolicum, Mélanges offerts à Emmanuel Laroche, Paris, 1979 s.29-35.
•Die Lage der Kultstadt Hanhana, Festschrift Elmar Edel, Bamberg 1979, s. 13-16.
Hitit Dilinde “Saray” sözünün karşılığı, Belleten 43, sayı 170, 1979, s. 273-280.
•Das hethitische Wort für “Palast”, Studia Mediterranea I, Piero Meriggi dicata I, 1979, s. 17-25.
•Maşat Höyük’te keşfedilen çivi yazılı Hitit Tabletleri, VIII. Türk Tarih Kongresi I. cilt, 1979, s. 165-196.
•Die hethitischen Tontafelentdeckungen auf dem Maşat-Höyük, Belleten 44, sayı 173, 1980, s. 254-59.
Eski Anadolu’da yazı, Harf Devriminin 50. Yılı Sempozyumu s. 19-22, Türk Tarih Kurumu Yayınları XVI. Dizi, sayı 4I, 1981.
•Hititlerin dinsel törenlerinde kullanılan temizlik maddesi tuhhueššar üzerinde bir inceleme, Belleten 46, sayı 182, s. 247-254.
•Beiträge zur Erforschung des hethitischen Tempels, Kultanlagen im Lichte der Keilschrifttexte, Ankara 1983. T.T.K. Yayınları: Dizi – VI, No. 23 XXXIV + 382 s., metin dışı 1-13 fotoğraf ve desen.
•Zum Wesen der kultischen Reinigungssubstanz tuhhueššar, Festschrift A. Kammenhuber.
•Die Lage der hethitischen Kultstadt Karahna, Festschrift Kurt Bittel

Tanıtma ve Eleştirileri:
•H. Bozkurt – M. Çığ – H.G. Güterbock, İstanbul Arkeoloji Müzelerinde Boğazköy Tabletlerinden Seçme Metinler, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi II, Sayı 5, 1944, s. 789-794.
•E. Neufeld, The Hittite Laws, Journal of Cuneiform Studies VI, 1952, s.93-98.
•B. Rosenkranz, Beiträge zur Erforschung des Luwischen, Bibliotheca Orientalis XI, 1954, s.208-209.
•Th. Beran, Die hethitische Glyptik von Boğazköy I, Orientalistische Literaturzeitung 66, 1971, s. 362-364.

* Kaynak: Türk Tarih Kurumu: Kuruluş Amacı ve Çalışmaları / Fahri Çoker.- Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1983.- (Türk Tarih Kurumu Yayınları XVI.Dizi-Sa. 48)

Ord. Prof. Enver Ziya Karal 1906 yılında Kosova’nın Osmaniye kasabasında doğmuştur. Annesinin adı Zeynep, babasının adı Ağalı Mehmet’dir. Balkan savaşında babası, amcası Hüseyin, dayısı Hüseyin şehit edilmiş, anneside koleradan ölmüştür.

Enver Ziya Karal, ağabeyisi tarafından 1916 yılı başlarında İzmir’in Alaçatı kasabasında yetimler için açılmış olan ve ilkokul düzeyinde öğretim yapan Darüleytam’a kaydettirilmiştir. Mütarekenin imzalanması üzerine Bursa’daki aynı adı taşıyan okula oradan da Istanbul’a götürülerek oradaki benzer okullara yerleştirilmişilerdir.

Enver Ziya Karal, Ortaköy Darüleytam’ına verilmiş ve bu okulu 1922 yılında bitirmiştir.

Bundan sonra 1923 yılında Edirne Sultanisine (Lise) leylî meccani öğrenci olarak kabul edilmiş ve bu okulu 1928 yılında bitirmiştir. Aynı yıl devlet hesabına açılan Avrupa imtihanlarınai tarih ve coğrafya öğrenimi girmek üzere girmiştir. Bu imtihanları kazandıktan sonra Ekim 1928 yılında Fransa’ya gönderilmiştir. Yüksek öğrenimini ve Doktora çalışmasını devlet bursuyla Fransa’da (Lyon Üniversitesi’nde) yaptıktan sonra 1933 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde Tarih Doçenti olarak göreve başlamıştır. 1942 yılında Profesör olarak geldiği Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih, Coğrafya Fakültesi’nde Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü’nü kurmuştur.

1960 yılında Ordinaryüs Profesörlüğe yükseltilen Karal, İstanbul Harp Akademisi, Ankara Harp Akademisi, Siyasal Bilgiler Fakültesi ve Gülhane Askeri Tıp Akademisi’nde Türk İnkılap Tarihi; Amerika Birleşik Devletleri’nin çeşitli üniversitelerinde ve İngiltere’de Manchester Üniversitesi’nde konuk profesör olarak Yakınçağ Osmanlı Tarihi dersleri vermiştir.

1953 yılında eşi tarih öğretmeni Fatma Karal ile birlikte devlet tarafından Atatürk’ün Selanik’te doğduğu evi müze haline getirmekle görevlendirilmiştir. Çeşitli devlet görevleri ile yurtiçi ve yurtdışı devlet temsilciliklerinin yanı sıra 1960-1961 yıllarında Kurucu Meclis üyeliği, 1961 Anayasasını hazırlayan komisyonun başkanlığı ve Türk Eğitim Derneği Başkanlığı yapmıştır. UNESCO Milli Komisyonu, Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu üyeliklerinde bulunan Karal, 1972 yılından 1982 yılındaki vefatına kadar Türk Tarih Kurumu Başkanlığı’nı yürütmüştür.

Beş ciltlik Yakınçağ Osmanlı Tarihi başta olmak üzere Atatürk, Türk Devrim Tarihi, Osmanlı Tarihi üzerine pek çok sayıda yapıtı bulunan Karal, evli ve iki çocuk babasıydı.

—Çocukluk Yılları: Enver Ziya Karal 1906 yılında Kosova’nın Osmaniye kasabasında doğmuştur. Annesinin adı Zeynep, babasının adı Ağalı Mehmet’dir. Balkan savaşında babası, amcası Hüseyin, dayısı Hüseyin şehit edilmiş, annesi de koleradan ölmüştür. Savaştan önce Anadolu’ ya göçmüş olan ikinci amcası Hoca İbrahim Efendi Birinci Dünya Savaşma gönüllü olarak katılmış, o da Çanakkale’de şehit düşmüştür.

Enver Ziya Karal, Balkan Savaş’ın-dan sonra ağabeyleri Kâzım ve Mustafa (B. Karal) ile İzmir’e göç etmişler ise de, Kâzım yolda kaybolmuş ve onsekiz yıl sonra ancak üç kardeş tekrar buluşabilmişlerdir. Enver Ziya Karal büyük ağabeysi Mustafa ile bir süre İzmir’de yaşamıştır.

— Enver Ziya Karal, ağabeysi tarafından 1916 yılı başlarında İzmir’in Alaçatı kasabasında yetimler için açılmış olan ve ilkokul düzeyinde öğretim yapan Darüleytam’a kaydettirilmiştir. Mütarekenin imzalanması üzerine Alaçatı Darüleytamı kapatılmış, öğrencileri Bursa’da aynı adı taşıyan okula nakledilmiştir. Yunan ordularının İzmir’i işgal etmelerinden sonra Bursa’ya yürümeleri üzerine Darüleytam öğrencileri İstanbul’a götürülerek oradaki benzeri okullara yerleştirilmişlerdir.

Enver Ziya Karal, Ortaköy Darüleytam’ına verilmiş ve bu okulu 1922 yılında bitirmiştir.
Bundan sonra 1923 yılında Edirne Sultanisine (Lise) leylî meccani öğrenci olarak kabul edilmiş ve bu okulu 1928 yılında bitirmiştir. Aynı yıl devlet hesabına açılan Avrupa imtihanlarına, tarih ve coğrafya öğrenimi görmek üzere girmiştir. Bu imtihanları kazandıktan sonra Ekim 1928 yılında Fransa’ya gönderilmiştir. Fransızca öğrenimi için bir yıl (1928-1929) LlON’un Prac lisesinde bulunduktan sonra aynı kentte üniversitenin tarih ve coğrafya bölümlerine kaydolmuş, 1929-1933 yıllarında lisans diplomasını almaya muvaffak olmuştur.

• Bizzat kendisi tarafından hazırlanmış, ölümünden bir gün önce tamamlanmıştır ve tekrar okuyamamıştır.

Karal, 1933 yılında Prac lisesinde stajını da bitirdikten sonra Paris’e gitmiş ve ünlü tarih profesörü Seignobos yanında Türk inkılâbı üzerine doktora hazırlamak için Paris Üniversitesine doktora adayı olarak kaydolmuştur. Bu sıralarda Millî Eğitim Bakanlığınca, kendisine vazife verilmek üzere çağrılmıştır.

Karal’ın Öğretim Üyelikleri: (Yurt içinde)
1 — Yakınçağ tarihi doçentliği (İst. Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde) 1933-1940.
2 — Aynı Üniversitede, Türk İnkılap Tarihi Doçentliği. 1935-1940.
3 — Siyasî Tarih Öğretmenliği (İst. Harp Akademisi, Yüksek Komuta kursu -Ek görev- 1938-1940.
4 — Yakınçağ Tarihi Doçenti (Ankara D.T. ve Coğrafya Fakültesi)-naklen ve terfian-1940.
5 — Yakınçağ Tarihi Profesörü (Ankara D.T. ve Coğrafya Fakültesi) Terfian-1941.
6 — Türk İnkılap Tarihi Profesörü (Ankara, D.T. ve Coğrafya Fakültesi) -Ek görev- 1941.
7 — Siyasî Tarih Profesörü, İstanbul Üniversitesi, Devletler Hukuk Tarihi Enstitüsü) -Ek görev 1942-1943.
8 — Siyasî Tarih Öğretmeni (Ankara Mülkiye Yüksek Okulu) -Ek görev-1942-1944.
9 — Türk İnkılap Tarihi Öğretmeni (Ankara, Harp Akademisi) 1945-1946.
10 — Ortadoğu Tarihi Profesörü, Amme İdaresi Enstitüsü (Ankara Siyasal Bilgiler Fakültesi) -Ek görev- 1954-1955.
11 —Türk İnkılap Tarihi Profesörü (Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi) -Ek görev- 1955-1956.
12 — Baş Tarih Yazarlığı (Genelkurmay Başkanlığı Harp Tarihi Dairesi) -Ek görev- 1956-1959.
13 — Ordinaryüs Profesörlüğe terfi 1960.
14 — Türk İnkılap Tarihi ve Atatürk İlkeleri Öğretim Üyesi (Ankara, Gülhane Tıp Fakültesi) 1980-82.

Yabancı Üniversitelerde Çalışmalar:
1—Ziyaretçi Profesör, (Amerikan Üniversitesi, Beyrut-Lübnan) 1955.
2 — Araştırmacı Profesör, Stanford Üniversitesi, California, U.S.A. 1957-1959 (Karal Üniversitenin davetlisi olarak Hoover Enstitüsünde iki yıl süre ile Paris Barış Konferansı üzerine ilmî incelemelerde bulunmuş, ayrıca Prof. Vucinich’in dershanesinde “Halifelik” konusunda bir konferans vermiştir).
3 — Ziyaretçi Profesör, Manchester Üniversitesi (İngiltere) 1962.
4 — Ders vermek üzere davetli Profesör (Columbia Üniversitesi, New York, U.S.A., Karal, bu üniversitenin Middle East Enstitüsünde Yakınçağ Osmanlı Tarihi ile Türk İnkılâp Tarihi üzerine haftada beş saat olmak üzere ders vermiştir.
Ayrıca Osmanlı İmparatorluğunda daimî Elçilik Müessesesi, Batılılaşma hareketinin başlangıcı konularında konferanslar vermiştir). 1962-1963.
5 — Aynı Üniversitenin yaz sömestrinde Hukuk Fakültesinde İslâm Tarihi üzerine ders vermiştir.
6 — Ders vermek üzere görevli Profesör, Tucson Üniversitesi, Arizona U.S.A., Ücreti Nato Genel Merkezince verilmek üzere, Dışişleri Bakanlığımızın tensibi ile Türkiye Cumhuriyeti Tarihi üzerine ders vermekle görevlendirilmiştir. (4 saat ders, 2 saat seminer) 1964-1965.
7— Ders vermek üzere davetli profesör (Columbia Üniversitesi, New York U.S.A., İkinci defa vaki olan bu davette önceki davette okutulan dersler okutulmuştur). 1969-1970

İlmî Yönetim Çalışmaları (Ek görevler)
1—Tarih Semineri Dergisi Müdürlüğü, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi (1937-1938)
2 — Millî Talim ve Terbiye Dairesi Üyeliği, Ankara, Maarif Vekâleti (1940-1944).
3 — Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Kuruculuğu, D.T. ve Coğrafya Fakültesine bağlı (1942-1943).
4 — Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Müdürlüğü, D.T. ve Coğrafya Fakültesi (1942-45), (1949-56) (1959-60).
5 — Fakülte Dekanlığı. D.T. ve Coğrafya Fakültesi (1944-1946), (1946-1948)
6 — Üniversite Rektörlüğü, Ankara Üniversitesi Rektörlüğü (1948-1950).
7 — Komisyon Başkanlığı, İstanbul’un fethinin 500 üncü yıldönümü, Maarif Vekâleti (1953-1954).
8 — Komisyon Başkanlığı, Türk Kültür Eserleri, Maarif Vekâleti (1953- 1954)-
9 — Danışma Komisyonu Üyeliği, Müzeler Kurma, Maarif Vekâleti (1950-1951)
10 — Atatürk Evini Müze yapma (Selanik’teki Evi) (Maarif Vekâleti adına) (1952-1953). Atatürk’ün Selanik’teki evinin müze haline getirilmesi için gerekli her türlü hazırlıkların yapılması ve lüzumlu eşyanın sağlanması ve evin döşenmesi.

Temsil Vazifeleri (Yurt içinde):
1 — Büyük Zaferi Kutlama Töreni, İstanbul Üniversitesi adına Türk İnkılâp Tarihi Doçenti olarak (Afyon 1937).
2 — Birinci Maarif Şûrası Maarif Vekâleti üyesi, Tarih öğretimi ve Tarih Kitapları Komisyonu Raportörü (Ankara, Temmuz 1937).
3 — Türk Tarih Kurumu Üyesi (Ankara, 1941).
4 — Türk Tarih Kurumu Yönetim Kurulu üyesi (Ankara, Ekim 1943).
5 — Birinci Coğrafya Kongresi Maarif Vekâleti üyesi, Müfredat Komisyonu Başkanı (Ankara, Haziran 1943).
6 — İkinci Maarif Şûrası Maarif Vekâleti üyesi, tarih kitapları raportörlüğü (Ankara, Haziran 1943).
7— Dördüncü Dil Kurultayı, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesini temsil etmiştir.
8 — Fakülte haftası, Erzurum ve Kars kentlerine gidilmiştir. Yalnız DTC Fakültesinden üyeler katılmıştır. (1943).
9 — Ankara Üniversite Haftası, Gaziantep ve Urfa’da yapılmıştır. Üniversite Heyetine başkanlık etmiştir. (Ekim 1945).
10 — Beşinci Dil Kurultayı, D.T.C. Fakültesini temsil etmiştir. (Ankara,1945)
11—Üçüncü Maarif Şûrası, D.T.C. Fakültesini temsil etmiştir.
12 — Dördüncü Maarif Şûrası, D.T.C. Fakültesini temsil etmiştir. 23-31 Aralık 1949. Muhtelif konular üzerine konuşmuştur.
13 — UNESCO Türkiye Milli Komisyonu Üyeliği, D.T.C. Fakültesini temsil etmiştir. (1949-1950).
14 — Genel Sekreterlik, Türk Tarih Kurumu (Ankara, Mart 1949).
15 — Altıncı Dil Kurultayı (Türk Dil Kurumu Üyesi) (Aralık 1949 Kurul-tay’a Başkanlık etmiştir.).
16 — Üniversitelerarası Kurul Temsilciliği (Ankara Üniversitesi Senatosu tarafından seçilmiştir.) (1951-1953)-
17 — Yedinci Dil Kurultayı (Türk Dil Kurumu üyesi) 1951, Kurultay’a başkanlık etmiştir.
18 — Amme idaresi Enstitüsü Profesörü, Türkiye Ortadoğu Siyasal Bilgiler Fakültesi. (Mart 1954).
19—Merkez Danışma Kurulu Anıt Onarım projeleri, Millî Eğitim Bakanlığı (Ankara, Mart 1950).
20 — Fahrî Başkan, Türk Turizm Kurumu (Ankara, Temmuz 1951). 21—Hami Başkan, Türkiye Turizm Kurumu (Ankara, 10, Aralık).
22 — Türk Tarih Kurumu Kongresi, Tebliğ konusu. Ebubekir Ratip Ef. (Ankara, Nisan 1956).
23 — Pedagoji Kongresi Üyesi, Tebliğ konusu: Tarih öğretimi. (İstanbul, 1956).
24 — 8 nci Türk Dil Kurultayı (Temmuz 1957).
25 — Din Eğitimi Komisyonu üyeliği, Ankara Millî Eğitim Bakanlığı (Kasım 1963)-
26 — UNESCO Memleket Haftası, Türkiye Millî Komisyonunca tertip edilmiştir. (Kars, Erzurum, Trabzon) (Haziran 1964).
27 — Yarışma Komisyonu Üyeliği, Tarih Boyunca Türk-Rus ilişkileri (İstanbul, Eylül 1966).
28 — 7 nci Maarif Şûrası Üyeliği, Millî Eğitim Bakanlığı (Ankara, 1967).
29 — Kütahya Memleket Haftası, UNESCO Millî Komisyonunca tertip edilmiştir. (16-19 Şubat 1967).
30 — Tevfık Fikret Haftası, UNESCO Millî Komisyonunca tertip edilmiştir. (Ankara, 1967).
31 — Balkan Memleketleri Konferansı, UNESCO Millî Komisyonunca tertip edilmiştir. (İstanbul, Ekim 1966).
32—Adana ve Mersin haftası, UNESCO Millî Komisyonunca tertip edilmiştir. (Aralık 1967).
33 — Türk Tarih Kurumu Başkanı, 1972-1982.
34— Kurucu Meclis Üyesi, Temsilciler Meclisi Anayasa Komisyonu Başkanı, 1960-1961

Temsil Görevleri (Yurt Dışında):
1—Atina’daki Fransız Arkeoloji Mektebinin yüzüncü yıldönümünde D.T.C. Fakültesini temsil etmek için gidildi. (1947).
2 — Paris’te toplanan XXI inci Şarkiyatçılar Kongresine iştirak edildi. (Fakülte hesabına). Türkoloji Seksİyonu’na başkanlık edildi. (23-31 Temmuz 1948).
3 — Utrecht’de toplanan Hazırlayıcı Üniversiteler konferansına iştirak edildi. (2-13 Ağustos 1948).
4 — Tahran’da toplanan Birleşmiş Milletler Seminerine iştirak edildi. (10 Şubat-6 Mart 1950).
5 — Nice’de toplanan Üniversiteler konferansına iştirak edildi. (Ankara Üniversitesi hesabına, 3-9 Ocak 1951).
6 — Roma’da toplanan Milletlerarası Tarih İlimleri Kongresine iştirak edildi. (Fakülte hesabına) 4-n Eylül 1955.

Bu kongrede:

a) Ebubekir Ratıp Efendi’nin Viyana Sefaretnamesi adlı tebliğimiz. İştirak kararı geç bildirildiği için okunamadı.
b) V inci Seksiyon’da (Les Problemes Sociaux XIX me siecle).
c) V inci Seksiyon’da (La Storia moderna dei popoli Arab) adlı raporun münakaşasına iştirak edildi ve başkan Toynbee’nİn müsaadesiyle konu üzerine geniş bir izah yapıldı.

7 — İstanbul’da toplanan ikinci Üniversiteler konferansına iştirak edildi. (Üniversite adına, kendi hesabına). 19-23 Eylül 1955. Bu konferansda Tüzük Komisyonu çalışmalarına iştirak edildi ve yaptığı teklifler kabul edildi.
8 — Rockfeller Fondasiyonu tarafından tertip edilen Yalova konferansına iştirak edildi. 6-8 Temmuz 1953.
9 — Ankara’da Amerikan Üniversiteleri profesörlerinin huzurunda (Eğitim ve Demokrasi) konusunda bir tebliğ yapıldı. (1949).

10 — İngiliz Üniversitelerini ziyaret, Manchester Üniversiteleri ve Londra, İngiliz Kültür Heyeti adına. (Mayıs 1962).
11 — Çekoslovakya Haftası, UNESCO Millî Komisyonu davetlisi. Türkiye Millî Komisyonu adına. (Kasım 1963).
12 — Ortadoğu Memleketleri Haftası, Dışişleri Bakanlığı adına Beyrut, Kahire, Tunus, Cezayir, Fas (Kasım 1966).
13 — Uluslararası Tarih Kongresi, Moskova (Ekim 1966) Türk Tarih Kurumu adına.
14 — Ortadoğu Tarihi Konferansı. Colombia Üniversitesi yardımı. Seatle (U.S.A) (Haziran 1970).
15 — Uluslararası Tarih Kongresi. San Fransisco (1970).
16 — Avrupa Konseyi Müfettişliği, Hükümet adına. (Kasım 1971) Strazburg.
17 — Dünya Akademiler Birliği, T.T. Kurumu adına Bruxelles. (Haziran 1972).
18 — Balkan Devletleri Ulusal Konferansı, UNESCO yardımiyle (Nisan 1972).
19 — Orta Asya Memleketleri Medeniyetleri, T.T. Kurumu adına Aşkabat (Türkmenistan 3 Eylül, 3 Ekim 1972).
20 — Tiflis Üniversitesinin daveti (Ekim 1972).
21—UNESCO Genel Konferansı, Fakülte Temsilcisi (Kasım 1972).
22 — İkinci Cihan Savaşı Tarihî Kongresi. San Fransisco, Türk Tarih Kurumu adına 1975 (21 Ağustos).
23 — İran’ı ziyaret, UNESCO adına İran UNESCO Komisyonu davetlisi (1973 Haziran).
24—Sovyetler Akademisinin 250. yıldönümü, davet üzerine. Moskova, Leningrad (Ekim 1975).
25 — Güneydoğu Avrupa Etüdleri Derneği toplantısı, UNESCO Türkiye Millî Komisyonu (Hamburg-Almanya) (Mart 1976).
26 — Romanya’yı Ziyaret, Romanya Hükümetinin davetlisi (Haziran 1976).
27 — Güneydoğu Avrupa Etüdleri, Bükreş-Romanya (Kasım 1976).
28 — Güneydoğu Avrupa Etüdleri Komitesi, Atina-Yunanistan (21-27 Mayıs).
29 — İsrail Hükümetinin Daveti (Ağustos 1977).
30 — Kıbrıs Hükümetinin Daveti (Ağustos 1977).
31—Siyasal Tarih Etüdleri Kongresi. Moskova-Sibirya (Eylül-Ekim 1977).
32 — Millet Konferance. Princeton University. (Haziran 1978).
33 — Orta Asya Medeniyetleri Tarihi, UNESCO Genel Sekreterliği. Paris Unesco Merkezi (Ekim 1978).
34—UNESCO Genel Konferansı. Paris 1978 (Ekim-Kasım).
35 — Güneydoğu Avrupa Etüdleri K. Toplantısı, Budapeşte (Macaristan) (Şubat 1979).
36 — Orta Asya Medeniyetleri Tarihî, Özel Komisyon, Unesco Merkezi, Paris (Nisan 1979).
37 — Atatürk Heykeli Yapımını Teftiş (Senato adına) Budapeşte (Macaristan) (Ağustos 1980).
38 — UNESCO Genel Konferansı, Belgrad-Yugoslavya (Eylül-Ekim 1980).
39 — Histoire de L’Humaniste Komite toplantısı, Unesco Merkezince seçilen, Atina (Yunanistan) (Haziran 1981).
40 — Sayın Devlet Başkanı Evren’den Bulgar Devlet Başkanı Jivkov’a Mesaj, Sofya, (19 Ekim 1981).
41—Polonya’da Atatürk törenlerine katılma, Varşova (Ekim 1981).
42 — Macaristan’da Atatürk Törenlerine katılma. Budapeşte (Ekim 1981).
43 — Atatürk Uluslararası Kollokyumuna katılma.

Kitapları:
1—Fransa-Mısır ve Osmanlı İmparatorluğu (1767-1802) İstanbul, 1938. İstanbul Üniversitesi Yayınları No. 63.
2 — Halet Efendi’nin Paris Büyükelçiliği (1800-1802) İstanbul, 1940 (İstanbul Üniversitesi Yayınları No. 102).
3 — Tarih Notları. (Makaleler, Konferanslar ve İncelemeler) İstanbul, 1940.
4 — Selim III. ün Hatt-ı Hümayunları (Harpler ve İsyanlar) Ankara, 1942. (Türk Tarih Kurumu Yayınları: No. 10).
5 — Selim IH’ün Hatt-ı Hümayunları (Nizam-ı Cedid) Ankara, 1946. (Türk Tarih Kurumu Yayınları, No. 14).
6 — Osmanlı İmparatorluğunda İlk Nüfus Sayımı (1831) Ankara, 1943. (Başvekâlet İstatistik U.M. Neşriyatı: No. 195).
7— İlk, Orta, Yeni ve Yakınçağ Tarihleri (Arif. M. Mansel ve Cavit Baysun ile birlikte). 1943
8 — Osmanlı Tarihi V nci cilt (Nizam-ı Cedid ve Tanzimat Devirleri) Ankara, 1947 (Türk Tarih Kurumu yayınlarından).
9 — Osmanlı Tarihi VI. cilt (Islâhat Fermam Devri) Ankara, 1954 (Türk Tarih Kurumu yayınlarından).

10 — Osmanlı Tarihi VII nci cilt (Abdülaziz Devri). (Türk Tarih Kurumu yayınlarından 1956).
11 —Osmanlı Tarihi, VIII nci cilt (Birinci Meşrutiyet ve İstibdat Devirleri) (Ankara, 1962).
12 — Atatürk’ten Düşünceler. (İş Bankası tarafından 1956 ve 1969 tarihlerinde basılmıştır). Son kez genişletilerek Milli Eğitim Bakanlığınca basılmıştır, 1981.
13 — Atatürk ve Devrim (konferanslar ve makaleler) 1980-81.
14 — Türkiye Cumhuriyeti Tarihi. Ders kitabı: 1942 den 1981 yılına kadar M.E. Bakanlığı okullarında okutulmuştur. 1981 okutulmakdan kaldırılmıştır.
15 — Osmanlı Tarih, IX uncu cilt (İkinci Meşrutiyet devrini kapsamaktadır, hemen hemen tamamlanmış durumda olup henüz basılmamıştır).
16 — Atatürk (1981) için hazırlanmış daha basılmamıştır. (Son iki eser kızı Doç. Dr. Seçil Akgün tarafından tamamlanmaktadır).

* Kaynak: Türk Tarih Kurumu: Kuruluş Amacı ve Çalışmaları / Fahri Çoker.- Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1983.- (Türk Tarih Kurumu Yayınları XVI.Dizi-Sa. 48)

Dr. Şevket Aziz Kansu 1903 yılında Edirne’de doğmuştur. Dr. Aziz Emin ile Emine Hanımın oğludur. Evli ve iki çocuk babasıdır. İstanbul Tıp Fakültesi 1923 yılı mezunudur. Gülhane ve Tıp Fakültesinde stajını müteakip, iki yıllık zorunlu hizmetini Ankara’nın Bâlâ ilçesinde hükümet tabibi olarak tamamladıktan sonra (1924-26) İstanbul Tıp Fakültesine iç hastalıkları kliniğinde asistan olarak tayin edilmiştir. Asistanlığı sırasında daha önce Cumhuriyetin Avrupa için açtığı ilk musabaka sınavını kazandığından izinli olarak Paris’e Tıp ve Antropoloji ihtisası için gönderilmiştir. (1927-29). Sorbonne Üniversitesi Yüksek Etüdler okulu Broca Antropoloji laboratuvarında Prof. Dr. G. Papillaut’nın yanında çalışmış, hazırladığı bir tezle devam ettiği Antropoloji okulundan diploma (Diplome des Sciences Anthropologique) almıştır. Türkiye’ye dönüşünde I. sınıf iç hastalıkları uzmanı olmuştur. Tıp Fakültesinde açılan bir sınavla Antropoloji (doçenti) (1929) olmuş, Ankara’da toplanan birinci Türk Tarih Kongresinden (2-11 Temmuz 1932) sonra Atatürk tarafından Türk Tarih Kurumu asıl üyeliğine seçilmiştir. 1934 yılında profesör olmuştur. Darülfünun (Üniversite) reformunda kadrosu İstanbul Fen Fakültesine nakil edilmiştir. 1935 yılında Atatürk’ün isteği üzerine Ankara Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesine Antropoloji Profesörü olarak getirilmiştir. 1944 yılında Ordinaryüs profesörlüğüne yükseltilmiştir. Bu fakültenin 1942-44 yıllarında dekanlığını yapmış ve 1946 yılında kurulan Ankara Üniversitesinin ilk rektörü seçilmiştir. 1973 yılında yaş haddinden emekli olmuştur. Türkiye Tıp Akademisi, Türk Tarih Kurumu, Türk Dil Kurumu, Paris ve Roma Antropoloji Cemiyetleri ile Alman Arkeoloji Enstitüsü Aslî ve Floransa Antropoloji Cemiyeti Muhabir üyesidir. Türk Tarih Kurumu Başkanlığında (1962-1973) bulunmuştur. Kanseroloji ve Ekoloji Derneği Onursal üyesidir.(1976)

Prehistorya ve Pretohistorya Bilimler (1932) ile Antropoloji ve Etnoloji Bilimleri (1934) Uluslararası Kongrelerinin daimî konseyleri üyeliğinde bulunmuştur. İkinci Kongre (Antropoloji-Etnoloji) ile Türkiye Tabiatını Koruma Cemiyetinin kurucularındandır. Sahası ile ilgili bazı eserleri: Antropoloji Dersleri (1938), Antropometri Tetkikleri Rehberi (1937), Prehistorya araştırmaları Rehberi ( 1938), Etiyokuşu Hafriyat raporu (1940), Türk Antropoloji Enstitüsü Tarihçesi (1940), Doğunun Prehistoryası (çev. 1946), İnsanlığın Kaynakları ve ilk Medeniyetler (1947), Avrupa’nın İskân Tarihi (çev. 1950), Rassengeschichte der Türkei (1977).

Türk ve yabancı dergilerde birçok bilimsel tebliği ve araştırmaları da yayınlanmıştır.

YAYINLARI
•Anadolu Dârülfünunu, İçtihat, N. 188, 1925, İstanbul.
•J.M. Guyau. İçtihad, N. I73, 1925, İstanbul.
•J.M. Guyau. İçtihad, N. I75, 1925, İstanbul.
•Hayat ve ahlâk hakkında. İçtihad N. 180, 1925, İstanbul.
•Irklar ruhiyatı (çeviri). Hayat, Sayı. 93, 1928, Ankara.
•Antropologinin esbabı hazırayı taharrideki gayesi nedir? (Papillault’dan çeviri). Hayat, Sayı: 97, 1928, Ankara.
•Anadolu Dârülfünunu için. Hayat, 1929.
•İrade kırıcılar. Hayat, 1929.
•Şahsiyet ve veraset. (Kişilik ve kalıtım) Türk Antropoloji Mecmuası. 1929 (çeviri) .
•Etude morphologique des crânes Néo-Caledonienes et des nègres Africaines. Revue anthropologique. Paris, 1929.
•Anadoluda yontulmuş taş devrine dair not. Türk Antropoloji M. 1930. (çeviri) Antropolojide kraniometri, sefalometri ve antropometri usülleri, 1930. Türk Antoropoloji Mecmuası 1930.
•Alelumum prognatizma ve Türk kafalarının prognatizması hakkında bir tetkik.
•Note sure l’indice du prognatizması des crânes Turcs. Türk Antropoloji Mecmuası 9. 1930, s. 5-18.
•Bu günkü şeklimizin (morphologie) menşeleri ve fosil insanlar. Türk Antropoloji M. 9. (çeviri). 1930.
•Hititlerin kranislojik tetkikatına methal. Sur l’amorphologie des crânes trouvés dans un hüyük (tell) d’Anatolie (Alişar). Türk Antropoloji M. 10, I930, s. 3-17.
•Türk kadın ve erkeğinin mukayeseli sefalometresi hakkında bir muhtıra. Türk Antropoloji M. 9, 1930. 44-49.
•Câni kafalarının kaidei kıhf zaviyeleri (açıları) noktai nazarından (bakımından) incelenmesi. Türk Antropoloji M. N. 9, 1930.
•Kan grupları hakkında, İstanbul Tıp Fakültesi Mecmuası, 1931.
•Antropoloji tedrisatı hakkında. Türk Antropoloji M, 1931.
•İlim ve hakikat için, Milliyet, 1931.
•Anadolu ve Rumeli Türklerinin antropometrik tetkikleri. Birinci muhtıra: Boy ve gövde nisbetler (oranları). Recherche Anthropometrique sur les Turcs d’Anatolie et de Roumelie, premier memoire. Les proportions de la taille et du tronc. Türk Antropoloji M. 12, 1931. 3-15.
•Anadolu ve Rumeli Türklerinin antropometrik tetkikleri, ikinci muhtıra; Etraf ve Baş nisbetleri (oran). Recherche anthropométrique sur les Turcs d’Anatolie et de Roumelie, deuxième mémoire, les proportions des membres et de la tete. Türk Antropoloji Mecmuası 12, 1931, s. 97-107.
•Türklerin Antropolojisi. Birinci Türk Tarih Kongresi zabıtları. s. 271-288 Ankara 1932.
•Türk ırkı ve Türk dili. Türk Antropoloji M. 1932.
•Türk çocuklarında mavi lekeler. Sur la tache bleu congénitale chez les enfants Turcs. Türk Antropoloji Mecmuası 12-I4, s. 37-45. 1932.
•Tabii sevklerden mânevi şahsiyete doğru (çeviri). Türk Antropoloji M. Sayı 13-14, pp.49-88, İstanbul, 1932.
•Türk Tarih Kurumu “Türk Tarihinin ana hatları” eserinin müsveddeleri, No: 2, (Avrupa’da ilk medeniyetler). Ankara, 1933.
•T.T.K. “Türk Tarihinin ana hatları müsveddeleri” 2. seri No: 2, (Avrupa’da Neolitik Çağ Brakisefalleri) Ankara, 1933.
•Kanser ve ırk arasında muhtemel münasebetler. Tıb Dünyası Mecmuası, İstanbul, 1933. Türk topraklarının adamı, Ülkü, 1934.
•Psikanaliz ve beşer morfolojisinin münasebetleri. Türk Antropoloji M. (çeviri) 1934.
•Kemalist Nasyonalism ve millî kıymetler. Vakit. İstanbul 1934.
•Antropoloji. Yeni Türk Mecmuası, İstanbul, 1934.
•Çinde keşfedilen Sinanthropus hakkında, Yeni Türk Mecmuası, İstanbul, 1934.
•Contribution â l’etude crâniologique du métopisme. Congrés International des Sciences Anthropologiques et Ethnologiques. p. 89-90. London, 1934.
•Contribution à la crániologie et l’anthropometrie des Acromegals. Congrés. International des Sciences Antropologiques et Ethnologiques. London, 1934. Deuxieme contribution a l’étude crániologique des Eti (Hittites). Türk Antropoloji M. N. 15-16, 1934.
•Kafanın tavsifi karakterleri ve morfolojisi arasındaki rabıtalar hakkında bir tetkik, Contribution sur la signification morfologique des caractéres descriptifs du crâne. Türk Antropoloji M.N. 15-16, 1934, s. 70-81. (Seniha Tunakanla birlikte).
•Galatlar (çeviri). Türk Antropoloji Mecmuası, No: 15-16, s. 41, İstanbul 1934.
•Psikanaliz ve beşer morfolojisinin münasebetleri (çeviri). Türk Antropoloji M. 1934.
•Türk iskeletinin antropolojik tetkikine yardım: Kürek kemiği, Osteologie des Turcs (l’omoplate). Türk Antropoloji Mecmuası 17-18, (S. Tunakan ile birlikte) s. 3-32.
•Prof. Dr. Georges Ferdinand Papillault (1863-1934). Türk Antropoloji Mecmuası, N. 12, 1935, İstanbul.
•Crâniologie de l’Anatolie. Türk Antropoloji M. 17-18, 1935 s. 65-67. Contribution a l’etude crâniologique demétopisme, L’Anthropologie, T. 45 N. 3-4, 1935 Paris ve Türk Antropoloji M. 17-18, s. 68-72, 1935.
•Kanserlilerin kan grupları üzerine bir not. Tedavi Kliniği ve Laboratuvarı M. 1935. (Kazım İsmail Gürkan’la birlikte).
•Crâniologie de l’Anatolie. L’Anthropologie, T. 45, N. 1-2 Paris, 1935.
•Atatürk Üniversitesi gencine. Vakit, 1935.
•Çenelerin ölçüleri ve morfolojisi hakkında. Diş tabibleri mecmuası 65, 1936, İstanbul. Türk ırkı hakkında, Ülkü, 1936. (çeviri)
•Anadolu’yu kucaklayan genç. Ülkü, 1936.
•İnsan beyninin kaynakları ve tekâmülü. (Müterakki dimağlaşma). Ülkü, 1936.
•Antropolojinin tarifi ve programı hakkında, Ülkü, 1936.
•Anadolu prehistoryasına ait bir not. Ülkü XII, 72, s. 477-479, 1936.
•Anadolu ve spor, Ülkü, 1937.
•Cumhuriyet köy çocukları. Ülkü, 1937.
•Prehistorya, Ülkü, 1937.
•Anadolu Üniversiteleri. Ülkü, 1937.
•1936 yılında Ankara ve civarında meydana çıkarılan paleontolojik ve prehistorik vesikalar hakkında ilk bir not. ÜIkü, VIII, 48, 1937.
•Natur Tarihi ve Bilgileri Türk Muzeum’u. Ülkü, sayı, 51,1937.
•Hâmid’in antropolojik tetkiki. Ülkü, IX, 51, s. 187-190. 1937.
•Ankara civarının prehistoryasında yeni buluşlar. Nouvelles découvertes Prehistorique aux environ d’Ankara. İkinci Türk Tarih Kongresi. İstanbul 1937.
•Selçuk Türkleri hakkında antropolojik ilk bir tetkik ve neticeleri. Contribution à l’antropologie des Turcs Seldjoucides. İkinci Türk Tarih Kongresi, İstanbul, 1937.
•İstikbal sevgisi ve bio-sosyal kültürümüz, Ülkü 1937.
•Antropometri tetkikleri için rehber, Ankara, 1937.
•Alaca Höyükte bulunan iskeletlerin antropolojik tetkiki. Etude Antropologieque sur quelque squelettes trouvés â Alacahöyük Belleten I 1937. ve L’Anthropologie, T. 47. N. 1-2 1937, Paris.
•Kumtepe neolitik kemikleri üzerinde antropolojik tetkik. Etude anthropologique sur les ossoments néolitique de Kumtepe. Belleten, 2. 1937. Ankara.
•Ar’ın prehistorik kaynakları hakkında, Ülkü, 1938.
•Bilgi ve kafa, Ülkü 1938.
•Antropoloji dersleri, I. cilt 1938.
•Atatürk, Ülkü, 1938.
•Türk vatanı ve dinamik ilim. Ülkü, 1938.
•Doktor Alexis Carrel ve Lindberg, Ülkü, 1938.
•Prehistorya araştırmalarında metodlar 1938.
•Beşer ırklarının etnoloji bakımından tarihi metodla tasnifi üzerine bazı görüşler. Ülkü, 1938.
•Sur les nouvelles découvertes paleolitiques faites en Anatolie sous I’auspice de la Société Turque d’Histoire. Deuxième congrès International des Sciences Antropologique et ethnologique. Copenhag, 1938.
•Recherches Anthropologiques sur les enfants Turcs des deux sexes. Congrès International des Sciences Anthropologiques et Ethnologiues. Copenhague 1938.
•Recherches sur les angles de la base du crane chezles Turcs. Congrès International des Sciences Anthropologiques et Ethnologiques. 1938.
•Contribution à l’êtude sur l’histoire racial de l’Anatolie. Congres International des Sciences Anthropologies et Ethnologiques. Copenhague 1938.
•Kız ve erkek çocukları üzerinde antropolojik araştırmalar. Recherches antropometriques sur des enfants des deux sexes. Belleten 9, 1938.
Türk Tarih Kurumu prehistorya araştırmaları, Belleten, 9, 1939.
•Atatürk Belleten 1938.
•Kız ve erkek Türk çocukları üzerinde antropometrik araştırmalar. Ülkü, 1939.
•Kültür teorileri hakkında, Ülkü, 1939 (çeviri).
•Anadolu paleolitiğine dair bir not. Ülkü, 1939.
•Halkevleri için. Ülkü 1939.
•Öjenik problemler. Ülkü XII, 72, 37, 1939.
•Anadolu’nun ırk tarihi üzerine antropolojik yeni bir tetkik. Nouvelle Contribution à l’Etude sur l’Histoire Raciale de l’Anatolie. Türk Antropoloji Mecmuası, No: 19-22, s. 1-8, İstanbul, 1939. (M. Atasayanla birlikte).
•Afyonkarahisar civarında Kusura hafriyatında meydana çıkarılan bakır çağı ve Eti devirlerine ait iskeletler üzerinde tetkikler. Recherche sur les squlettes de I’âge du cuivre et de l’epoque Hititte découverte dans les fouilles de Kusura aux environs d’Afyonkarahisar. Türk Antropoloji M., 19-22, 1939. (M. Atasayanla birlikte).
•Ankara civarında bulunan prehistorik bir vazo (gagalı küçük testi) hakkında. Sur un petit Vasei a Schnabelkanne trouve aux Environs d’Ankara. Türk Antropoloji Mecmuası, No: 19-22, s. 328-329, İstanbul, 1939.
•Anadolu paleolitiğine dair bir not. Note Relative à l’Age Palèolithique en Anatolie. Türk Antropoloji Mecmuası, No: 19-22, s. 330-335, İstanbul, 1939.
•Etude anthropologique d’Arslantepe (Malatya) Revue Hititte et Asianique. Paris. 1939.
•Les ossements d’Ahlatlıbel (âge de cuivre). Türk Antropoloji M. 19-22, 1939.
•Anadolunun ırk tarihi üzerine antropolojik bir tetkik. Contribution a l’étude sur l’histoire raciale de l’Anatolie. Belleten 9, 1939, Ankara.
•Türk askeri, Ülkü, 1940. Millet ve edebiyat, Ülkü, 1940.
•Doğu Anadolu’da, Ülkü, 1940.
•Irk ve millet. Ülkü, 1940.
•Ankara Hayvanat bahçesi, Ülkü, 1940.
•Anadolu ve Türk gençleri. Ülkü, 1940.
•Anadolu Üniversitesi ve Türkiye’de ilimlerin ilerlemesine çalışacak müessese hakkında. Ülkü, 1940.
•Türk Tarih Kurumu tarafından yapılan Eti yokuşu hafriyatı raporu. Les fouilles d’Eti Yokuşu enterprises par la société d’Histoire Turque, Ankara, 1940.
•Türk Antropoloji Enstitüsü tarihçesi (historique de l’institut Turcs d’Anthropologie), 1940.
•Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Antropoloji Enstitüsünde muhafaza edilmekte bulunan bazı prehistorik arkeoloji eşyası. Belleten V, 19, 1941, s. 255-260.
•Oluşum. Ülkü 1941 (Tahsin Özgüç’le birlikte).
•Tilkitepe (Şamramaltı-Van) kazısında bulunan kemik ve taş aletler münasebetiyle şarkî ve cenubi şarkî Anadolu’ya bir bakış. Belleten 1941.
•Zile ve civarının ön ve eski tarihine ait yeni buluntular. Ülkü, XVII, 99, 1941. s. 213-218 (T. Özgüçle birlikle).
•Etiyokuşu kazısında bulunan mühür ve ağırşak, Ülkü, XVII. 100, 1941, s. 291-293 (Tahsin Özgüçle birlikte).
•Anadolu’da Türk mütefekkirlerinin coğrafi yayılışı üzerinde bir araştırma. “A research on the geographical distribution of Turkish intellectuals in Anatolia,” Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi I, 1942. 21-34.
•Kars Üniversite Haftası: Türk vatanı ve cehit felsefesi. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi yayını, Ankara, 1942.
•Anadolunun ilk iptidai beşeriyetine ait olarak meydana çıkardığım vesikalar ve neticeler. CHP Konferansları serisi 14, Ankara, 1942.
•Etnoloji ve memleketimiz. Ülkü, 1942.
•Yeni yıl açış dersi. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 1943.
•Türkiye Yüksek Etüdler Enstitüsü hakkında. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, sayı 4, 1943.
•Cumhuriyetin 20. yılı ve Türk ilminin hizmetinde gençlerimiz. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, cilt. II. 1943.
•İnsan ve medeniyet evrimi (tekâmül) tarihinde Anadolunun yeri. III. Türk Tarih Kongresi, Ankara, 1943.
•Anadoluda yeni paleolitik buluntular. Neue Paleolitische funde in Anatolien. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi II, 5, 1943, Ankara.
•Hatay, Üniversite Haftası: Milliyetçiliğimiz ve Türk gençliği. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 1943.
•Fakülte 1943-1944 öğretim yılının açış söylevi. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 1944.
•Anadoluda mezolitik kültür buluntular. Finds of mesolithic industry in Anatolia. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, II, 1944. Ankara.
•Hatay (Antakya) da bulunan üst aşölleen (Micoque) ve Niğde-Nevşehir çevrelerinde toplanan alteler hakkında bir not, Belleten, 1945.
•Isparta-Burdur illeri çevresinde Türk Tarih Kurumu adına 1944 Haziranında yapılan prehistorya araştırmalarına dair ilk rapor, (Türkçe-İngilizce). Belleten IX. 34. 1945.
•Türk Tarih Kurumunun Alacahöyük kazılarında (1936-1944.) bakır çağı yerleşme katlarından çıkarılan iskeletlerin antropolojik incelenmesi. Belleten, 36, 1945. (S. Tunakan’la birlikte).
•Dağ yolcuları ve dağların hayatı. Ülkü, 1945.
•Roosevelt ve insanlık şuuru. Ülkü, 1945.
•Toprak ve medeniyet. Ulus, 1945.
•Hülya ve hayat, Ulus, 1945.
•Beynimiz ve medeniyet. Ulus, 1945.
•Mânevî şahsiyetimiz ve eğitim. Ulus, 1945.
•Medeniyetimiz. Ulus, 1945.
•Atom devri ve insanlığın alın yazası, Ulus, 1945.
•Medeniyet ve üniversiteler. Ulus, 1945.
•İnsanlığın manevî iklimleri, Ulus, 1945.
•İçtimaileşen ve ehlileşen dünya. Ulus, 1945.
•Biometri ve sosyal problemler. Ulus, 1946.
•Anadolu Üniversitesi gencine birinci mektup, Ulus, 1946.
•Anadolu Üniversitesi gencine ikinci mektup, Ulus, 1946.
•Ankara Üniversitesinin ilk öğrenim yılını açış nutku, 1946.
•İnsanlığın kaynakları ve ilk medeniyetler. T.T.Kurumu yayını. Dünya Tarihi serisi N. I. 1946.
•Doğunun prehistoryası (çeviri), T.T.K. yayını 1946.
•The place of anthropology and ethnology in Turkish universities and works and studies carried on in that field. Man, London, 1946.
•Alacahöyük 1943-1945 kazılarından çıkarılan kalkolitik, bakır ve tunç çağlarına ait halkın antropolojisi. Sur l’anthropologie de la populations des âges Chalcolithique, du Cuivre et du Bronze mis jour lors des fouilles d’Alacahöyük. Belleten X, 40, 1946. (S. Tunakan ile birlikte).
•Ankara Üniversitesinin ikinci öğrenim yılı açış nutku, 1947.
•Üniversiteler Kanununun yürürlüğe girişinin ve Ankara Üniversitesinin kuruluşunun ilk yıldönümü töreni konuşması. Ankara 1947.
•Gençlikte irade eğitimi ve büyük adamlar. Ankara Üniversitesi yayını 1947.
•Stone age cultures in Turkey. American Journal of Archaelogy, Vol, LI, No. 3 1947.
•1937-1939 yıllarında Eskişehir’de Yazılıkaya’da yapılan kazıda çıkarılmış olan Frik çağına ait kafanın antropolojik incelenmesi. (Belleten), 1947. (Türkçe-Fransızca). (S. Tunakan ile birlikte)
•Ölümü dolayısıyle hocam Ord. Prof. Dr. Neşet Ömer İrdelp. Ulus, 5. VI. 1948. Ankara.
•Tilki Tepe (Van) kazısında çıkarılan iskeletlerin antropolojisi. 1948. (M. Ünsal’la birlikte).
•Ankara civarında paleolitik yeni buluşlar, 1948 (Fikret Ozansoy’la birlikte).
•Karaoğlan Höyüğünden çıkarılan Eti, Frik ve Klasik devir iskeletlerinin antropolojik incelenmesi (Türkçe-Fransızca). Belleten, Cilt XII. Sayı 48, Ankara. 1948. (S. Tunakan’la birlikte).
•Atomic age and the future of mankind. Ankara Üniversite Yıllığı. Cilt III, s. 303-305, 1949.
•Avrupa’nın iskân tarihi (çeviri), T.T.K. yayını 1950.
•Halkçı Nafi Atuf Kansu, Ülkü Seri III, N. 38, Ankara 1950.
•Nafi Atuf Kansu’nun terbiyeci şahsiyeti. Ülkü Seri III, N, 38 , Ankara, 1950.
•Anıt-Kabir: Türk Dili, Sayı 12, 1952. Ankara.
•Bir antropolojist gözü ile kâinat, hayat ve insan tarihinin mânası hakkında, IV. Türk Tarih Kongresi. (1948). S. 465-474. 1952. Ankara.
•Saim Ali Dilemre için. Türk Dili, Sayı 31, 1954, Ankara.
•Gilgameş, D.T.D. sayı 20, 1955, Ankara.
•Sur les civilisations prehistorigue de la Turquie, 10. Congr. İnter. Science Storiche, Roma ve Belleten vol. XIX. No. 76 Ankara. 1955.
•”Southwest Asia” An Anthopological review for 1952-1954 Yearbook of Anhropology, New York, pp. 445-470, 1955.
•Albert Einstein, Unesco Kültür Dünyası. Sayı 17-18, 1956.
•Introduction à l’Anthropologie de la Période Byzantine. Berichte über die 5. Tagung der Deutshen Gesellschaft für Anthropologie. Freiburg i, Br. Homo 1956, pp. 61-67.
•1955 Mart ayında Ankara’da kurulan “Türkiye Tabiatını Koruma Cemiyeti”ni ve “Türkiye topraklarının Muhafazası” 4. Rapor, Ankara. 1956.
•Türkiye tabiatını korumak için, Unesco Kültür Dünyası, sayı 22-23, 1956, Ankara.
•Büyük öğretmen Dr. René Leriche, Unesco Kültür dünyası, sayı 24-25, 1956. Ankara.
•Trente-deux ans d’Anthropogie et de Prehistoire en Turquie (Mélanges Pittard). 1957.
•İnsan ve Musiki, Ocak 1958, (Üniversite konserleri için) Ankara.
•Atatürk’ten bir hâtıra, Ulus, 13. VIII. 1960, Ankara.
•Üniversitelerin ışıması, Ulus, 15. VIII, 1960, Ankara.
•Kucaklanan Anadolu, Ulus, 25. VIII. 1960, Ankara.
•Toprak ve İnsan, Ulus, 28.IX.1960, Ankara.
•Henri Breuil (1877-1961). Belleten, Cilt XXV. Sayı 100, Ankara, 1961.
•Ahmet Hamdi Tanpınar için, Ulus, 28. 1962, Ankara.
•Atatürk ve hürriyet. Cumhuriyet, İstanbul, 1963.
•Atatürk’e dair. Sümerbank Atatürk Özel Sayısı. Ankara. 1963.
•İnsan gücünün tayininde antropolojinin önemi. Arge, 1963. Ankara.
•Sanat ve Musikî üzerine, Dernek, sayı 4, 1962, Ankara.
•Dünyayı ses ile değiştiren insan. Dernek. Sayı 5, 1962, Ankara.
•Eugène Pittard. Belleten XXVII, N. 105, 1963.
•Kanallı köprü (Silivri) kalkolitiğine ait yeni keramik belgeler ve “Heraeum”un yeri. Belleten, Cilt XXVII, Sayı 106, Ankara, 1963.
•Marmara bölgesi ve Trakyada prehistorik iskân tarihi bakımından araştırmalar. (Recherches sur le peuplemet Préhistorique dens la région de Marmara et en Thrace Turque. (1950-1962). Belleten, Cilt, XXVII, sayı 108, Ankara 1963.
•Edirne’nin Lalapaşa – Büyünlü dolmenleri hakkında ilk not, Belleten, cilt XXVII, sayı 107. 1963. Ankara.
•Ege (İzmir) alt poleolitiğine ait ilk not-note préliminaire sur le Paléolitique de la région Egéenne (İzmir). Belleten. Cilt XXVII sayı 107.1963 Ankara.
•Türk Tarih Kurumu Atatürk yıllık konferansları açış konuşması ve “Tarih faktörü olarak Kemal Atatürk”. Belleten, Cilt XXVII, N. 105, Ankara, 1964.
•Güney-Doğu Anadolu ve “Chopper”. “Chopping-Tools” endüstrisi hakkında. Belleten, Cilt XXVIII, sayı 109, Ankara, 1964.
•Kuzeydoğu Anadolu’da Arpaçay (Çayır Köyü) dolmenlerinden galerili bir dolmen hakkında. Sur un Dolmen à Galerie Trouvé Prés Arpaçay au nord-Est de l’Anatolie. Belleten, Cilt XXVIII, Sayı 110, Ankara 1964.
•Atatürk kuşaklarının çabası. Sümerbank Atatürk Özel Sayısı, Ankara 1964.
•Edirne’nin tarih öncesine ait araştırmalar. (“Edirne” Armağan Kitabı) Ankara 1964. (s.13-19).
•Büyük eğitimci Tonguç. Birlik, Sayı: 74-76, 1965, Ankara.
•Gilgameş destanı. D.T.D. sayı 12, 1965, Ankara.
•Afrodisias’da bir konuşma. Cumhuriyet (13.VIII.1965) İstanbul, 1965.
•In Memoriam Atatürk, Sümerbank Atatürk Özel Sayısı. Ankara, 1965.
•Bir tahtacı mezarlığı. (Observations sur un Cimetière des “Tahtacis”. Belleten, Cilt XXIX, Sayı 115, Ankara, 1965. (s.485-490)
•Bir eser münasebetiyle, Belleten, Cilt XXIX, Sayı 116, Ankara 1965. (661-662), 1965.
•Sur mes recents Trouvailles Préhistoriques aux alentours d’İstanbul et en Thrace Turque. VI. Congresso Internazionale della Scienze Preistoriche et Protoistoriche. Vol II, Roma. 1965.
•Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinin Kuruluşunun 30. yıldönümünde bir anı. Ulus, 11.Ocak.1966, Ankara.
•Überblick über die Fortschritte der anthrophologischen forschungen in der Türkei in den letzten jahren, Homo, g. Tagung d. Dtsch. Gesellschaft f. Anthropologie 1967.
•Korkuteli Tefenni iskeletine ait kalıntıların tetkiki, Belleten, Cilt XXXII, No. I27, 1968. (Refaket Çiner ile birlikte).
•Rassengeschichte der Türkei: Belleten sayı 159. Cilt Pl. 1976 Sayfa 353-402 + 12 Levha. (Türkçe özeti ile).
•İzmir dolaylarında bulunan ikinci bir alt paleolitik alete ait not. Belleten sayı 129, 1969.
•Edirne’de bulunan dolmenler ve dikili Taşlar hakkında yeni gözlemler. Belleten sayı 132. 1969.
•Tevfik Bıyıklıoğlu (Nekroloji). Belleten 133. 1970.
•Bitinya’da Prehistorya araştırmalar. Atatürk Konferansları. Cilt 2. 1970.
•Kars ilinin Zührap köyünde “Malakanlar” Belleten sayı 136. 1970.
•Türk Tarih Kurumunun kuruluşunun 40. yıldönümü, Belleten sayı 137. 1971.
•Yarım Burgaz mağarası. 7. Türk Tarih Kongresi 1970 (1972). S.22-30 ve Tuzla Kalkolitiği üzerine gözlemler. 31-32 L. 1-54 52-56.
•Kula’da bulunan Çifte Balta. Mansel Armağanı cilt I.1974
Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinin Kuruluşu ile ilgili anı. (Anma Kitabı) 1974.
•İbni Sinanın başının morfolojisi üzerine gözlem. VIII Türk Tarih Kongresi basım. Levha 3-4 ss. 25-32. Ankara 1979.
•Türk Tarih Kurumunun binası temel kazısında çıkan Seramikler hakkında. VIII. T.T.K. Kongresi Levha 1-2 as: 19-23 Ankara 1979.
•Karal (E.Z.) için Belleten, C. XLVI. N. 182, Ankara, 1982.

* Kaynak: Türk Tarih Kurumu: Kuruluş Amacı ve Çalışmaları / Fahri Çoker.- Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1983.- (Türk Tarih Kurumu Yayınları XVI.Dizi-Sa. 48)

Büyük mütefekkir ve devlet adamı Ordinaryüs Profesör Şemseddin Günaltay 19 Ekim 1961 günü vefat etti. İstanbul Üniversitesinde senelerce öğretim üyesi sıfatıyla çalışarak binlerce talebe yetiştiren, bütün tarihçilerin ya doğrudan doğruya veya neşriyatı vasıtasıyla hocası olan bu faziletli âlimin kaybı Türklük âleminde ve hassaten üniversite çevrelerinde derin bir üzüntü ile karşılandı. Geniş ölçüdeki neşriyat ile memleket irfanına hizmet ettiğini, içtimaî ve siyasî dertlerimizle yakından alâkadar olduğunu, seksen yıllık ömrünü son nefesine kadar memleket mes’elelerine vakfettiğini bildiğimiz Şemseddin Günaltay’ı şükran ile anmak borcumuzdur. Onun hayatı, gerek siyasi ve gerek ilmî faaliyetleri etraflı bir surette tetkik edildiği zaman, yaptığı hizmetlerin önemi ve yarım asırlık tarihimizdeki mevkii daha iyi anlaşılacak ve bu örnek hayat, gelecek nesiller için birer ders mahiyetini taşıyacaktır. Rahmetli üstadın hatırasını taziz için, Profesör M. Tayyib Gökbilgin’in (6 Kasım 1961 tarihli) Vatan gazetesinde neşrettiği Şemseddin Günaltay başlığını taşıyan yazısını aynen naklediyoruz:

“Tam kırk üç sene evvel Kasım ayının başlarında idi. Mondros mütarekesi aktedilmiş, harp kabinesi düşmüş, evvelâ İzzet, Tevfik Paşa kabineleri kurulmuş, Mebusan Meclisi eski hükümet adamlarının âlî divana sevki meselesini müzakere ediyordu. Bu maksatla kurulan hususî encümende -ki buna beşinci şube denilmişti- sorguya çekilmeleri kararlaştırılan Said Halim Paşa, Çürüksulu Mahmut Paşa, Cavid Bey vesaire gibi harbin sorumluluğunu yüklenmiş kimselerin sorguları sırasında, onlara sual soran, bu fecî âkıbetin hesabını isteyenler arasında genç, enerjik ve hamiyetli bir milletvekili üye dikkati çekiyordu; Ertuğrul mebusu Şemseddin Bey.

Günaltay’ın ilim ve fikir hayatı ile birlikte, hemen hemen aynı zamanda, siyasî faaliyeti de başlamıştı denilebilir. 1915 de İttihat ve Terakki partisinden bir mebus sıfatiyle Meclise girdiği vakit henüz otuz iki yaşında bir gençti, ilmî fikrî hayatının verimli çağına daha ulaşamamıştı. Gerçi ikinci meşrutiyet devrinin türkleşmek-islâmlaşmak, muasırlaşmak (batılı olmak) parolaları ile umumî efkâr önünde söz ve tartışma konusu edilen fikir cereyanlarına o da karışmış, dinî mecmualardaki neşriyatı ile bir İslâmcı olarak tanınmıştı. Ancak Batı kültürü ile temasından kazandığı tenkid ruhu ile hareket etmekte, koyu şeriatçılardan ve müteassıp dindarlardan kolaylıkla ayrılarak bu istikamette mümtaz bir yer almakta idi. Şemseddin Günaltay’ın Zulmetten nura, Hurafattan hakikata adlı eserleri bu düşünüş ve davranışını açıklamakta, İslâmiyetin terakkiye mani olmadığı gerçeğini nasıl savunduğunu ortaya koymaktadırlar.

Şemseddin Bey, dinde aydınlığı ve hurafelerden, taassuptan kurtulmuş saf ve temiz bir müslümanlığın cemiyet hayatında yerleşmesini isterken, diğer yandan da, milletin artık cihadı ekbere başlaması yâni yeni hayatta daima yükselmek, tarihin bize tayin ettiği şerefli mevkii alabilmek için, bilimsel, sosyal, ekonomik ve teknik zaferi temin edecek vasıtaları bulması lüzumunu ve zaruretini ileri sürüyordu.

Günaltay, İstiklâl Savaşından ve zaferden sonra diyordu ki:

“Yeni Türkiye’nin müstakbel yükselmesi için en büyük tehlike, milletin rehberlerine karşı beslenmesi zarurî olan samimî itimadın sarsılmamasıdır. Bir çok zararlı telkinlerin gittikçe derinleşmek üzere halk ile rehberleri arasında bir uçurum açılırsa, ihtiraslı vatansızların, fırsat düşkünü düşmanların akıl ve hayale gelmez entrikaları baş gösterecek, iç tefrikalar elde edilen bütün kazançları yok edecektir. Türk’ü hiç bir şey yıldırmaz, fakat tefrika öldürür. Türk’ün en korkunç düşmanı tefrikadır. Türk’ün tarihi, tefrikanın daima izmihlâl ile neticelenmiş olduğunu göstermektedir.”

İşte bu düşünceler, Günaltay’a, Türkün tarihini tanıtmaya, millî ruhunu tahlile, millî karakterini tayin etmeğe sevk etmiş, Maziden atiye adlı kitabını bu gayeyi temine yönelmiş bir kalem tecrübesi saymıştır. Ona göre, cumhuriyetin ilânı sıralarında, bir tarihî devir kapanarak yeni bir tarihî devir başlamıştır ve bu sırada, yeni Türkiye’nin nasıl temeller üzerine kurulması lâzım geldiğini anlayabilmek için, Türk’ün millî ruh ve karakterini, yeni ihtiyaçlarını araştırmaya kat’î bir ihtiyaç vardı.

Şemseddin Günaltay, bu türkçü vasfı ile Türk tarihi üzerindeki tetkik ve tetebbularını derinleştirmekte ve genişletmekte idi. Mütareke devrinden beri İstanbul Darülfünununda tedris ettiği Türk tarihini, Türk medeniyet tarihini ilmî ve metodlu yollardan araştırmaya devam etmekte, bir kısım Batı ilim muhitlerinde son yüz yılların kin ve garaz hisleri ile beslenmiş sabit fikirlerini çürütmekte büyük bir başarı gösteriyordu. Bu maksatla, birinci Türk tarih kongresi Ankara’da toplandığı zaman, o “İslam medeniyetinde Türklerin mevkii” konusunda bir tebliğ yaptı ve bunda Türk zekâ ve irfanının İslâm medeniyetinde ne derece âmil olduğu keyfiyetini tayine çalıştı.

Atatürk’ün yeni ve yüksek bir ruh ve düşünüş ile Türk Tarih Kurumunu tesis ettiği ve millî tarih meselesini, bunun tahlil ve tenkidini, toplum hayatımıza hâkim olmasını istediği bir sırada, Şemseddin Günaltay, ilmî otoritesi ile bu tezi ele alıyor. İslâm medeniyetinin hakiki âmil ve müessirlerini tayin etmenin ilmî bir vazife olduğunu, aynı zamanda, bazı garplı tarihçileri de işhat ederek, “Eğer Türkler islâm camiasına girmemiş olsalardı, islâm medeniyeti vücut bulmaz, o derece inkişaf etmez, o derece geniş iklimlere dağılmazdı” diyerek doğru ve açık bir hükme varıyordu. Diyordu ki, “Türkler neticesinde görüyoruz ki Ebu Müslim ihtilâlinin iktidar mevkiine getirdiği Toharistan, Horasan, Maveraünnehir Türkleri islâm heyeti içtimaiyesi üzerinde nâfiz bir rol oynamaya başladıkları andan itibaren fen, san’at, hukuk, dinî telâkki sahalarının her birinde feyizli bir hareket başlamış, neticede İslâm medeniyeti denilen büyük medeniyet vücut bulmuştur. Emeviler devri nihayetine kadar İslâm câmiasını kaplayan fikrî durgunluğun, Türklerin hâkim bir vaziyette bu camiaya girmelerini müteakip feyizli bir harekete inkılap etmesi sebepsiz değildir. Bu hareketi yapan Türkler irfan, medeniyet, dimağî teşekkül itibariyle câmiayı teşkil eden diğer unsurların fevkinde bulunuyordu”.

Şemseddin Günaltay, bu sahadaki çalışmalarına büyük bir hız ve vukufla devam etti. Bir taraftan teşriî hayatta vazife yaparken diğer yandan İstanbul Üniversitesinde ve yeniden kurulan Ankara üniversitesinde Türk tarihi hakkında dersler veriyordu.

1937 de Dolmabahçe sarayında, milletlerarası bir mahiyet arzeden, ikinci Türk Tarih Kongresi toplandığı zaman, Günaltay’ın, Türk tarihinin diğer mühim bir problemi üzerinde, “İslâm dünyasının inhitatı sebebi Selçuk İstilâsı mıdır?” konusu hakkında bir tebliğ yaptığını görüyoruz. O, bu tetkikinde IX. ve X. yüzyıllarda islâm dünyasına en parlak devrini yaşattıran ilim hareketinin “Selçuk Türklerinin Ön-Asyayı istilâ etmeleri neticesinde durmuş ve bu hal İslâm dünyasının umumî inhitatına sebep olmuştur” yolunda ileri sürülen yanlış görüşü tahlil ve tenkit etmekte, tarihî vakıaların bilâkis tamamen bunun aksini ispat ettiğini göstermekte idi. Gerçekten, Selçuk Türkleri Yakın-şarka gelmekle, bu bölgedeki anarşik devir son bulmuş, kurulan geniş İmparatorluk dahilinde emniyet ve asayiş teessüs etmiş, halkı ezen haksızlıklar zulümler ortadan kaldırılmış ve bu hal, ticaretin inkişafına yol açtığı gibi, doğu ile batı arasındaki eski ipek ticareti yolu yeniden işlemeye başlamıştı. Bütün din ve mezheplere karşı tarafsızca ve müsamahalı hareket etmek karakterinde bulunan Türkler mezhep kavgalarına da son vererek inanç ve vicdan hürriyetinin Türkistan’dan Akdeniz’e kadar uzanan geniş sahada hükümran olmasını sağlamıştı.

Şemseddin Günaltay siyasî hayatta bir çok önemli mevkiler aldığı ve millet hayatında asla unutulmayacak roller oynadığı son devirlerinde de Türk tarihi üzerindeki çalışmalarına ve çok değerli yayınlarına ara vermedi.

Yakın-doğu tarihinin bütün olayları ve meseleleri onun çalışma ve incelemeleri sayesinde büyük nisbette aydınlığa kavuşmuş, Anadolu, Suriye, Filistin, İran ve diğer Orta-doğu bölgeleri üzerindeki neşriyatı tarihçiliğimize büyük faydalar sağlamıştır. Türk tarihçiliği, Şemseddin Günaltay’ın şahsında değerli bir hocasını, müstesna bir tarihçisini kaybetmekle derin bir acı ve elem duymuştur. Ancak, yıllarca ders verdiği, feyiz dağıttığı üniversiteler, yirmi bir sene devamlı olarak başkanlık yaptığı Türk Tarih Kurumu, onu temiz ve yüksek bir siyasî şahsiyet olduğu kadar büyük Türk milletinin engin ve şerefli tarihini tanıyan ve ömrü boyunca da genç Türk nesillerine bunu tanıtmaya çalışan olgun bir tarih âlimi sıfatıyla da hatırlayacak ve onun Türk tarihçiliğine yaptığı sayısız büyük hizmetleri daima şükranla anacaktır.

ESERLERİ

Eski Türk Harfleriyle:
•Fennin En Son Keşfiyatından. İstanbul 1912 Matbaa-i Ahmed İhsan ve Şürekâsı 192 s.
•Zulmetten Nura. İstanbul 1915 Tevsi-i Tıbaat Matbaası. 405 s. (2. bsm. 1915, 3.bsm. 1925)
•Hurafattan Hakikata. (İstanbul) 1916 Tevsi-i Tıbaat Matbaası. 368 s.
•İslâm Tarihi. I.k. İstanbul 1922-1925 Evkaf-ı İslâmiyye Matbaası. 416 s.
•Mufassal Türk Tarihi. 5. c. İstanbul 1922-1924 Evkaf Matbaası – Matbaa-i Âmire.
•Tarih-i Edyan. I. c. İstanbul 1922 Kanaat Matbaası. 320 s.
•Felsefe-i Ulâ. İsbat-ı Vacib ve Ruh Nazariyeleri. (İstanbul) 1923 Evkaf-ı İslâmiyye Matbaası. 582 s.
•İslâmda Tarih ve Müverrihler. İstanbul 1923-1926 Evkaf-ı İslâmiyye Matbaası. 464 s.
•Maziden Âtiye. İstanbul 1923 Kanaat Kütüphanesi. 316+4 s.
•Müntehap Kıraat. (Darülhilâfe medreseleriyle bilûmum medaris-i ilmiyede tedrisi kabul edilmiştir). I. k. (İstanbul) 1923 Kanaat Matbaası. 160 s.
•İslâm Dini Tarihi. İstanbul 1924 Darülfünun Matbaası. 296 s.
•Mufassal Türk Tarihi. 6. k., 2. bsm. İstanbul 1925 Matbaa-i Âmire.

Yeni Türk Harfleriyle:
•Müslümanlığın Çıktığı ve Yayıldığı Zamanlarda Orta Asya’nın Umumî Vaziyeti. Ankara 193? Başvekâlet Müdevvenat Basımevi. 89 s.
•Mezopotamya-Sumerler, Akatlar, Gutîler, Amürüler, Kassitler, Asurlular, Mitannîler; İkinci Babil İmparatorluğu. İstanbul 1934 Akşam Basımevi 52 s.
•Suriye ve Palestin. İstanbul 1934 Akşam Basımevi. 52 s.
•Türk Tarihinin Ana Hatları Eserinin Müsveddeleri. İstanbul 1934 Akşam basımevi. 208 s.
•İbranîler. İstanbul 1936 Akşam Matbaası. 62 s.
•La décadence du monde Musulman est-elle due â l’invansion des Seldjoucides? İstanbul 1937 Devlet Basımevi. 16 s.
•İslâm Dünyasının İnhitatı Sebebi Selçuk İstilâsı Mıdır? İstanbul 1937, 2. Türk Tarih Kongresi. 15 s. (Yeni basım: 1938).
•Türk Tarihinin İlk Devirleri Uzak Şark, Kadim Çin ve Hind. İstanbul 1937 Millî Mecmua Basımevi. 309 s.
•Türk Tarihinin İlk Devirlerinden Yakın Şark, Elâm ve Mezopotamya. 1937 Devlet Basımevi. 307 s. Türk Tarih Kurumu Yayınlarından. VIII. Seri No. 3
•Türk Tarih Tezi Hakkındaki İntikatların Mahiyeti ve Tezin Kat’i Zaferi. (Ayrıbasım). İstanbul 1938 Devlet basımevi. 337-365 s.
•Atatürk’ün Tarihçiliği ve Fahri Profesörlüğü Hakkında Bir Hâtıra. (Ayrıbasım). İstanbul 1959 Maarif basımevi. 2.s.
•Tarih. Lise I. İstanbul 1939 Maarif Basımevi XX + 426 s.(2. bsm. 1941).
•İbni Sina’nın Şahsiyeti ve Milliyeti Meselesi (Ayrıbasım) İstanbul 1940 Maarif basımevi 37 s. Not: Belleten 23 / 24 ten ayrıbasım.
•Abbas Oğulları İmparatorluğunun Kuruluş ve Yükselişinde Türklerin Rolü. (Ayrıbasım) Ankara 1942 Türk Tarih Kurumu Basımevi. I77 + 205 s. Not: Belleten 23 / 24 ten ayrıbasım.
•Selçukluların Horasan’a İndikleri Zaman İslâm Dünyasının Siyasal, Sosyal, Ekonomik ve Dinî Durumu. (Ayrıbasım). Ankara 1943 Türk Tarih Kurumu Basımevi. 60-99 s. Not: Belleten 25 ten ayrıbasım.
•Yakın Şark II. Anadolu. En Eski çağlardan Akamenişler İstilâsına Kadar. Ankara 1946 Türk Tarih Kurumu Basımevi. XIX + 384 s. Türk Tarih Kurumu Yayınlarından. VIII. seri, No. 3
•Yakın Şark III. Suriye ve Filistin. Ankara 1947 Türk Tarih Kurumu Basımevi, XVIII + 468 s. Türk Tarih Kurumu Yayınlarından. VIII. Seri, No. 3-III
•İran Tarihi. I. c. En Eski çağlardan İskender’in Asya Seferine Kadar. Ankara 1948 Türk Tarih Kurumu Basımevi. XIX + 344 s.
•Farâbi’nin Şahsiyeti, Eserleri ve Tesirleri. (Ayrıbasım) Ankara 1951 Türk Tarih Kurumu Basımevi. 423-436 s. Not: A. Ü. Dil ve Tarih – Coğrafya Fakültesi Dergisi VIII /4 ten ayrıbasım.
•İslâmdan Önce Araplar Arasında Kadının Durumu, Aile ve Türlü Nikâh Şekilleri. (Ayrıbasım) Ankara 1951 Türk Tarih Kurumu Basımevi. 691-707 s.
•Yakınşark IV, 2 bl. Ankara 1951 Türk Tarih Kurumu Basımevi. XIII + 654 s.
•Hürriyet Mücadeleleri. Haz.: Sabahat Erdemir. (İstanbul 1958 Gün Matbaası). 118 s.
•Perslerden Romalılara Kadar: Selevkoslar, ,Nabatiler, Galatlar, Bitinya ve Bergama Kırallıkları . Ankara 1951 T.T.K. Basımevi 253 s.

* Kaynak: Türk Tarih Kurumu: Kuruluş Amacı ve Çalışmaları / Fahri Çoker.- Ankara:Türk Tarih Kurumu, 1983.- (Türk Tarih Kurumu Yayınları XVI.Dizi-Sa. 48)

1879’da İstanbul’da doğdu. 1896’da Harp Okulunu, 1900’de Harp Akademisini bitirdi. Kurmay Yüzbaşı olarak Almanya’ya gönderilerek Prusya Harp Akademisinde öğrenimini tamamladı (1902). Bir süre Karlsruhe’de General Hindenburg’un Karargâhında çalıştı. Yurda dönüşünde Selânik’te Rumeli Genel Müfettişliği ve Jandarma Islahat Müfettişliğinde görevlendirildi. Balkan Savaşında Genel Karargâh harekât şubesi müdürlüğü yaptı. 1913’de Berlin Büyükelçiliği Askeri Ataşesi oldu. 1915’de Irak cephesinde 51. tümen komutanlığına atanmasıyla tümeni ile Felâhiye Savaşı’na katıldı. 1917’de yeniden Berlin Askeri Ataşeliğine gönderildi. Mütarekeden sonra Kurmay Albay rütbesinden emekliye ayrıldı. Bir aralık Haliç Vapurları İşletmesi Müdürlüğünü yaptı. 1928′ de Bolu’dan milletvekili seçilerek T.B.M.M. üyesi oldu. VIII. dönem sonuna (1950) kadar milletvekilliğini sürdürdü. Türk Tarih Kurumu’nun kurucu üyelerinden olup 1935’de Yusuf Akçura’nın ölümü üzerine Atatürk tarafından Kurum Başkanlığına getirildi. Bu arada Berlin’deki Alman Arkeoloji Enstitüsünün onur üyeliğine seçildi (1939). 88 yaşında İstanbul’da öldü.

ESERLERİ

1) Telif Eserleri:
•”Millî Terbiyemizin Hedefleri”, 1927.
•”Jüpiter” (Atatürk’ün bir portresi), 1929.
•”Yeni Ruh” (Fikrî bir eser), 1929.
•”Türk Gençliği Nasıl Yetiştirilmelidir?, 1932.
•”İstanbul’un Fethi”, 1947.
•”Attila’dan Atatürk’e”, 1948.
•”Türkler, Dilleri ve Kaderleri”, 1949.
•”Makaleler, Hatıralar”, T.T.K. Yayını: Dizi-XVI. Sayı: 5.

2) Çevirileri:
•CANEA (Hannibal’in Romalılara karşı zaferi M.Ö. 216) – Alman genel kurmay başkanlarından General Schlieffen’in eseri
•”Alman milletine hitabeler” – Fichte’den (Napoleon’un istibdadına karşı konuşmalar) 1927.
•”Haydutlar” Schiller’den
•”Iphigenie Aulis’te” Goethe’den
•”Zarathustra böyle konuştu”, Nietsche’den
•”Dorian Gray’in portresi” Oscar Wilde’den
•”Hikâyeler” Oscar Wilde’den
•”Hikâyeler” Strindberg’ten
•”Hikâyeler” Selma Lagerlöf’ten
Napoleon” Gundolf’tan. “Şairler ve Kahramanlar” Gundolf’tan.
•Alman filozofu Dilthey’in felsefe üzerine 3 üncü cildi.
•”Türk Yurdu”, Yeni Adam dergilerinde Hakimiyeti Milliye (Ulus) Dünya ve Cumhuriyet gazetelerinde, edebiyat, felsefe ve tarih ile ilgili yazıları.

* Kaynak: Türk Tarih Kurumu: Kuruluş, Amacı ve Çalışmaları / Fahri Çoker.- Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1983.- (Türk Tarih Kurumu Yayınları XVI.Dizi-Sa. 48)

Yusuf Akçura 2 Aralık 1876’da doğdu., Türkçülük akımının önde gelen düşünür ve tarihçisidir. Harbiye Mektebi’nde okudu. 1897’de darbe girişimlerine katıldığı için tutuklandı. Taşkışla Divan-ı Harbi kararı ile müebbet kalebentlik cezasına çarptırıldı. Karar sonrasında Padişah fermanı ile Trablusgarp’a sürüldü. İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin 1899’da yaptığı girişimler sonucu Trablusgarp kenti içinde serbest dolaşma izni aldı. Kısa bir süre sonra da Fransa’ya kaçarak, Paris’teki Jön Türkler’e katıldı; burada Siyasal Bilgiler yüksekokuluna devam etti. 1903’te “Osmanlı Devleti Kurumlarının tarihi Üstüne Bir Deneme” adlı teziyle okulu bitirerek Rusya’ya döndü. Kazan’da öğretmenlik yaptı. Bu dönemde Mısır’da çıkan Şüra-yı Ümmet ve Türk gazetelerinde çok sayıda imzasız makalesi yayımlandı. Bunlar içinde, 1904’te Türk Gazetesinde çıkan “Üç Tarz-ı Siyaset” başlıklı dizi makale özel önem taşır. Bu makalede imparatorluğun önündeki seçeneklerin “Osmanlıcılık”, “Panislamizm” ve “ırk esasına müstenit Türk Milliyetçiliği” olduğu, bunlardan en uygununun da sonuncusu olduğunu belirtiliyordu. Akçura, II. Meşrutiyet’ten sonra İstanbul’a geldi. Çeşitli okullarda öğretmenlik yaptı. Darülfünun’da ve Mülkiye Mektebinde siyasal tarih dersleri verdi. Türkçülük akımına daha çok düşünce düzeyinde katıldı. Türk Derneği ve Türk Ocağı’nın kurucuları arasında yer aldı. Türk Yurdu’nun başyazarı ve editörü oldu. Akçura, Osmanlı Türkleri ile Osmanlı Devleti dışındaki Türklerin yalnız dil ve tarih alanındaki ortak geçmişlerine dayanarak bir birlik yaratamayacaklarını savundu. Önemli eserleri arasında; “Üç Tarz-ı Siyaset”, “Ali Kemal” ve “Ahmed Ferid” beyleri cevaplarıyla birlikte (1907; yb 1976), “Şark Meselesine Dair tarih-i Siyasi Notları”(1920), “Muasır Avrupa’da Siyasi ve İçtimai Fikirler Cereyanlar”(1923), “Siyaset ve İktisat hakkında Birkaç Hitabe ve Makale” (1924), “Osmanlı İmparatorluğunun Dağılma Devri”sayılabilir. Ayrıca Türk Yılı(1928) adlı derlemesi Türkçülük hareketinin kaynaklarını ve gelişimini inceleyen kapsamlı bir çalışmadır. Mevkufiyet hatıraları ise (1914) Rusya’daki etkinlikleri ve tutukluluğu üzerine bilgi verir. Hakkında en önemli yapıt, François Georgeon’un Aux Origines du Nationalisme Turc; Yusuf Akçura (1980) adlı kitabıdır. Yusuf Akçura 12 Mart 1935’de İstanbul’da öldü.

Yusuf Akçura’nın kendi kaleminden çıkan hâl tercümeleri şunlardır:
1 — 1905 de Osmanlı türkçesi ile “‘Mevkufiyet Hatıraları” (I. Duma’ya (Parlamentoya) seçilmesini önlemek için bahane ile tevkifi).

2 — 1911 de “Başımdan geçenler” O renburg’da Matbaai Hüseyiniye’de basılmıştır.

3 — “Defter-i A’malim” Harbiyede I. defa tutuklu iken yazılmıştır. Birinci defter çocukluk hatıralarını kapsar. II. defter kaybolmuştur. Rahmetli yazar ve millet hadimi Muharrem Feyzi Tugay, Akçura’nın rahmetli eşi Selma Hanımefendiden I. defteri alarak “Yusuf Akçura’nın Hayatı ve Eserleri” adlı kitabını yayınlamıştır (1937 de hazırlanan eser, Akçura’nın vefatından on yıl sonra 1944 de Zaman Kitabevi tarafından yayınlanmış olup 141 sahifedir).

4 — Türk Yılı’nda kısa bir hâl tercümesi.
M. F. Togay zikri geçen eserinde Akçura’yı şu cümlelerle tanıtır: “Yusuf Akçurayalnız Türkiye’nin değil, bütün Türk dünyasının malı olmuş bir varlıktır. Dahilde ve hariçte Türklüğü hayatım her zaman tehlikeye koyarak zindan ve mahbeslerin her türlü izdir ap ve işkencelerini göz’önüne alarak son nefesine kadar çalışmış fedakâr bir Türk müverrihi idi”.

Y. Akçura, “Şeyhuhet = ihtiyarlık” sayılmayacak, topu altmış yıllık ömründe yalnız Osmanlı İmparatorluğunu değil bütün dünyayı sarsan vak’aların tanığı olmuştur.
1877 (1293) Osmanlı – Rus Harbi,
1897 Yunan Harbi,
1904 Rus -Japon Harbi,
1911 Trablus Harbi,
1912 Balkan Harbi, 1914 – 18 I. Cihan Harbi,
1919 – 21 İstiklâl Harbi, arada isyanlar ve inkılaplar.
Y. Akçura, kendisini Akçura yapan gerçek benliğini bu mücadeleli devirde bulur. O, Türkiye’nin son kale olduğunu ve Türklüğün bir bütün teşkil ettiğine çoktan inanmıştır. Bu yalnız duygusal bir düşünce olmayıp, ilmî kanaat düzeyine ulaşmıştır. O, son nefesine kadar milletinin savunucusu olmuştur.

Eserleri:
Yusuf Akçura’nın makalelerini de içine alan tam bir bibliyografyası henüz yoktur. M. F. Togay’ın da veciz bir şekilde ifade ettiği gibi “Türk Yurdu, Akçura; ve Akçura Türk Yurdu” demektir. Onun “Kazan Muhbiri”, Orenburg da çıkan “Vakit”, Kırım’da çıkan “Tercüman” gazeleri ile Orenburg “Şura” ilmî dergisi v.b. çıkan makelcleri ile Türkiye’deki, Mısır’daki, Fransa’daki yayınlarının bibliyografyasını, genç kütüphanecilerimiz bir tez olarak hazırlayabilir. Biz burada eserlerinden bir kısmını hatırlatmakla yetineceğiz:
— İlk Büyük Türk Tarihçisi, Kazan’h Sahabettin Mercanî, Musavver Malûmat Gazetesi, 2 Ocak 1897.
— Osmanlı Saltanatı Müessesatının Tarihine Dair Bir Tecrübe, 1903. Paris Ulûmu Siyasiye Mektebi Doktora Tezi, Fransızca, (Üçüncü mükâfatı kazanan bu eserin medhal kısmı 1914 de Bilgi Dergisi I. ve 2. sayılarında yayımlanmıştır).
— Üç Tarzı Siyaset, Türk Gazetesi, Kahire, 1905. P. Krisal’in 1912 yılı Mayıs 14 de çıkan Fransız Mecmuası “İslâm âlemi” tanıtır.
— Ulûm ve Tarih, Kazan 1906 (Kazan’daki “Medrese-i Muhammediye” de okuttuğu dersler).
— Alimcan-el Barudi Tercüme-i hali (eski harflerle), Kazan, Şeref Matbaası, 1907. 64 sahife.
— Kazan Muhbiri’ndeki Makaleleri, 1908.
— 3 Haziran Vak’ai Müessifesi, Kerimof ve Hasimof Matbaası, Orenburg 1907.
— Defter-i A’mal (Muharrem Feyzi Togay; Yusuf Akçura ve Hayatı, 1944 İstanbul’da elyazmasından aynen yayımlandı).
— (Paris’te Ahmed Rıza Bey tarafından türkçe yayınlanan “Şurayı Ümmet” ve fransızca “Meşveret” gazetelerindeki makaleleri).
— Eski Şurayı Ümmet de çıkan makalelerinden (Eski harflerle), Tanin Matbaası, 17 Ekim 1329 (1913).
— Kader, 9 Mayıs 1902.
— Glohofski’nin Nutku Üzerine Mütalâa, 21 Haziran 1902,
— Bir Tavsiye, 3 Kasım 1902,
— Şark Meşelerine Dair, 7 ve 31 Aralık 1902,
— Nur ve Zulmet, 29 Ocak 1903,
— Rusya İhtilâline Dair,
— Türk, Cermen ve İslav Halkları Arasındaki Tarihî Münasebetler, Kadir Matbaası 1330 (1914).
— Rusya’daki Türk – Tatar Müslümanların şimdiki Vaziyeti ve Emelleri, 1916 Lusanne, İsviçre (Fransızca).
— Muasır Avrupa Siyasî ve İçtimaî Fikirler ve Fikrî Ceryanlar, Büyük Millet Meclisi Hükümeti Maarif Vekâleti Yayınları, 1339 (1923) (İslâv ittihadı pek vakıfane tahlil edilmiştir. Hürriyet, müsavat, ve adalet islâmiyetin esaslarıdır. Sosyalizm de yeni birşey değildir).

— Siyaset ve îktisad, Hilmi Kitabevi, İstanbul 1924, 221 s. (İstiklal Harbine ve kurtuluşa tesadüf eden günlerdeki hitabe ve makaleleri):
Cihan harbine iştirakimiz ve istikbalimiz (nutuk).
İlk Ankara tahassüsatından bir mülakat,
Celâdet gösterdiğimiz,
Vazifemiz ve bir vazifeniz,
İktisadiyat ve fırkalar,
Cihad-ı Ekber’e dair,
Milliyetçilik ve halkçılık,
Türk Milliyetçiliğinin iktisadî menşeleri,
Milliyet ve maişet.

— Türk ve Tatarlar birdir ve medeniyete hizmet etmişlerdir, Altın Armağan I. sayı.
— Türklük, Altın Armağan, Sayı. II.
— Türk Yılı, 1928. (Türkocakları adına neşredilmiştir).
— Tarih Yazmak ve Okutmak Usulleri, I. Tarih Kongresi, 1932.
— Osmanlı İmparatorluğunun Dağılma Devri (Eser 15 Şubat 1934 de yazılıp bastırılmış, bir sene sonra da hayata veda etmiştir. Eserin ikinci baskısı Maarif Vekâletince yapılmıştır). 174 sah. ve resimler, planlar.
— Şark Meselesine Ait Tarihî Notlar, (Erkânı Harbiye Mektebinin ikinci sınıfındaki takrirleri) Erkânı Harbiye Mektebi Külliyatı, No. 12, Kasım – 1936.

* Kaynak: Türk Tarih Kurumu: Kuruluş Amacı ve Çalışmaları / Fahri Çoker.- Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1983.- (Türk Tarih Kurumu Yayınları XVI.Dizi-Sa. 48)

Harp Okulu’ndan topçu subayı olarak mezun olduktan sonra Erkân-ı Harbiye’yi bitirerek orduya katıldı. Kurtuluş Savaşı sırasında Batı Cephesi’nde görev yaptı. Lozan Barış Konferansı’na katılan heyette, askeri danışman olarak görev aldı.

1924’te Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği’ne getirildi. 1928’de Moskova Büyükelçiliği’ne atanması nedeniyle bu görevine bir yıl ara verdi. Adı daha sonra Türk Tarih Kurumu olarak değiştirilen Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti’nin ilk başkanı olan Mehmet Tevfik Bıyıklıoğlu, Genelkurmay Harp Tarihi Dairesi’nde, harp tarihi uzmanı olarak çalıştı ve okullarda devrim tarihi dersi verdi.

Türk Tarih Kurumunun kurduğu Basımevinin 30 Nisan 1956 yılında ilk yönetim kurulu üyeliklerine Tevfik Bıyıklıoğlu, Faik Reşit Unat ve Şevket Aziz Kansu görev almıştı. Basımevinin Yönetim Kurulu Başkanı idi. Titizliği, dikkati ve vazife sevgisi, geniş kültürü, zengin hâtıraları, ilgi çekici idi. Tevfik Bıyıklıoğlu elbette tarihî bir şahsiyetti. O, Anafartalar’da Kahraman Mustafa Kemal’in kurmayında genç bir subaydı. Kurtuluş Savaşı Garp cephesi Harekât Dairesi Başkanı, Mudanya ve Lozan Müzakereleri askerî müşaviri, Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün Genel Sekreteri (Riyaseticumhur umumî kâtibi), Moskova Büyük Elçisi, Türk Tarih Kurumu’nun ilk Başkanı ve nihayet Emekli Kurmay Albay Tevfik Bıyıklıoğlu, Genelkurmay Harp Tarihi Dairesi tarih başyazarı olarak bütün ömrünü son anlarına kadar memleket işlerine vakfetmiştir.

24 Kasım 1961 günü vefat etmiştir.

Kitapları:

Hint Tarihi. İstanbul 1931 Devlet Matbaası. 35 s., 5 hr. 12 pl. = Türk Tarihi Tetkik Cemiyetinin mektep neşriyatından. 8°

Çanakkale muharebelerine dair konferans. İstanbul 1950 Harp Akademiler Basımevi. 55 s., 12 kroki. 8°

Trakya’da Millî Mücadele. 2 cilt. Ankara 1956 T.T.K. Basımevi. XX + 566 s., XVII + 105 s., 85 vesika 5 kroki = T.T.K. yayınlarından VII. seri, No. 25. 8°

Osmanlı ve Türk doğu hudut politikası. (Millî Savunma Akademisi konferanslarından). İstanbul 1958 Harb Akademileri Basımevi. 41 + VII s., 5 kroki. 8°

Atatürk Anadolu’da (ıgıg – ıg2j). Ankara 1959 T.T.K. Basımevi. XVII + 106 s., 6 res., 2 ves. = Türkiye İş Bankası Atatürk ve Devrim Seri No. 7. 8°

Türk İstiklâl Harbi. 2 cilt. Ankara 1962 Gnkur Basımevi. 8°

Tercümeleri:

DlEHL, CHARLES: Bizans imparatorluğu tarihi. Çev. Tevfik Bıyıklıoğlu, İstanbul 1937 Vakit Matbaası. VII + 208 S., 2 kroki, 8°

HlNZ, VVALTER: Uzun Hasan ve Şeyh Cüneyd. XV.yüzyılda İran’ın millî bir devlet haline yükselişi. 1936’da Leipzig’de basılan nüshadan çeviren Tevfik Bıyıklıoğlu, Ankara 1948 T.T.K. Basımevi XV + 165 s., 8 Levha, 4 hr. = Türk Tarih Kurumu yayınlarından Seri 4, No. 5. 8°

Makaleleri:

Şimalî Kafkas muharebeleri. Askerî Mecmua 45. Sene, No. 64 (1927), s. 130-164, 4 kroki.

İstanbul’un iki fatihi, II. Mehmet ve Atatürk. Belleten XVII (1953), s. 83-100. Trakya-Paşaeli Müdafaa Heyeti Osmaniyesi nasıl kurulmuştu? Resimli Tarih Mecmuası V, 52 (1954), S. 3207-3031.

Başkumandan Atatürk’ün kısa bir portresi. Belleten XX (1956), s. 701-737, 1 hr. (metin içinde 2 tıpkı basım).

İkinci Balkan harbi başlarında Yunanistan’ın Bulgaristan’a karşı Osmanlı devletine teklif etliği ittifaka dair yeni bir vesika. V. Türk Tarih Kongresi tebliğleri. S. 702-707.

Mondros mülarekenamesinde Elviye-i Selâse ile ilgili yeni vesikalar. Belleten XXI (1957)? S. 567-580.

Zwei engliche undzjjoei türkische bisher unveröffenlliche Urkunden zum Waffenstillstand von Mudros. Belleten XXI (1957), s. 581-584. Ayrıca: Akten des 24. Int. Orientalisten- Kongresses, München. S. 430-432.

Hüsrev Gerede mütarekede Karma Basın Sansüründen niçin çekilmişti? Tarih Coğrafya Dünyası 1, 4 (1959), s. 308-310.

Amerikan Senatosuna Sivas’tan yollanan mektup. Tarih Coğrafya Dünyası II. 7 (1959), s. 1-5.

Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin hukukî statüsü ve ihtilâlci karakteri. Belleten XXIV (1960), s. 637-663.

Birinci Dünya Harbinde (1914-1918) ve Mondros mütarekesi sıralarında (30 Ekim 1918-11 Ekim 1922) boğazlar problemi. Belleten XXV (1961), s. 81-94.

Mondros mütareke anlaşması. VI. Türk Tarih Kongresi Tebliğleri s. 572-582. T.T.K. Yayını, IX. Dizi, No. 6.

Kitap Tanıtmaları:

JAESCHKE, GOTTHARD: Die Türkei in den Jahren 1942-1931 Geschichts-kalender mit Namen und Sachregisler. Wiesbaden 1955 Otto Harrassowitz. VII + 196 s., 8°.

Belleten XIX. (1955), s. 103-106.

BAUMONT, MAURICE: La faillite de lapaix 1918-1939. Paris 1951 PUF. 531 + 365 s. 8°. Belleten XXII (1958), s. 137-141.

LACOSTE, R.AYMOND: La Russie Sovietiçue el la Ojıestion d’Orient. Paris 1946 Editions Internationales. 235 s., 5 hr. 8°. Belleten XXII (1958), s. 307-309.

YÜCEL, HASAN ÂLÎ: Kıbrıs mektupları. Ankara 1957 T.T.K. Basımevi. 127 s., 8 fotoğraf. 8°. Belleten XXIII (1959), s. 167-170.

YÜCEL, HASAN ÂLÎ: ingiltere mektupları. Ankara 1958 T.T.K. Basımevi. 160 s., 1 hr. 24 fotoğraf 8°. Belleten XXIII (1959), s. 171-172.

FlSHER, SlDNEY N.: The Middle East, a hislory. New York 1959, Knopf. 650 s., 18 hr. 8°. Belleten XXIV (1960), s. 317-332.

JAESCHKE, GOTTHARD: ^um Problem der Marneschlacht von 1914. Historische Zeitschrift 1960. Belleten XXV (1961), s. 137-148.

ŞAMSUTDINOV A.: L’amitie Sovieto-Turguependanl les annes de lutte de la Turçuiepour l’independance (1919-1922) Moskova 1960,8 s., Belleten XXV (1961), s. 485-491.

GîRAUD, RENE: L’empire des Turcs celestes. Les Regnes d’Ellerich. Qapghan et Bilga (680-734). Paris 1960. 219 s., 4 hr., Belleten XXV (1961), s. 492-494.

LEWIS, BERNARD: The Emergence of modern Turkey, London 1961. XV -I- 511 s., 13 resim, 3 hr. Belleten XXV (1961), s. 635-640.

* Kaynak: Türk Tarih Kurumu: Kuruluş Amacı ve Çalışmaları / Fahri Çoker.- Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1983.- (Türk Tarih Kurumu Yayınları XVI.Dizi-Sa. 48)